Ελληνικός Δημόσιος Τομέας: Αλήθειες και ψέμματα

Το μεγάλο θέμα που ανοίξαμε προσπαθώντας να το εξετάσουμε από όλες τις διαστάσεις και τις πτυχές του και αφορά στον Δημόσιο τομέα, είναι αρκετά σύνθετο αλλά και απλό ταυτόχρονα. Δεν είναι αντιφατική αυτή η διαπίστωση αλλά η συνοπτική περιγραφή μιας πραγματικότητας: Το σύνθετο του προβλήματος αφορά στην εμπλοκή και στην διαπλοκή πολιτικών και πολιτών μέσα σε μια πελατειακή σχέση και το απλό έγκειται στο ότι λύνεται σε χρόνο λιγότερο από αυτόν που χρειάζεται ο άνθρωπος για να ανοιγοκλείσει τα μάτια του.

Πριν τρεις μήνες έγραφα κι αναρωτιόμουν γιατί να πληρώνουμε εμείς τους κομματικούς υπαλλήλους οι οποίοι μάλιστα δεν αξιολογούνται όπως οι λοιποί εργαζόμενοι στον Δημόσιο τομέα, αλλά "αξιολογούνται" από τους βο(υ)λευτές που τους διόρισαν. Το θέμα αυτό επανέρχεται και πάλι στην ειδησιογραφία της χώρας μας σήμερα (17/6/2014), αλλά δεν είδα καμία κίνηση τόσο από την συγκυβέρνηση, όσο κι από την αντιπολίτευση (μείζονα και ελάσσονα) να αντιδρά και να αντιμετωπίζει το ζήτημα.

Θα προσπαθήσω σήμερα να μετρήσω και να αναδείξω το πρόβλημα σύμφωνα με τις δικές μου εκτιμήσεις και μέσα από την οπτική γωνία από την οποία θα μπορούσε να προκύψει λύση στο πρόβλημα. Συμφωνώ απόλυτα με τη μελέτη του κ. Παναγιώτη Ε. Πετράκη, καθηγητού του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών η οποία αφορά στο μέγεθος του Δημόσιου τομέα. Θα σταθώ σε τρία σημαντικά ζητήματα που παρουσιάζει η μελέτη:

(α) Το μέγεθος του Δημόσιου τομέα

Η μέτρηση του μεγέθους του Δημοσίου τομέα μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: Ο πρώτος είναι συνδυάζοντας το Α.Ε.Π. και μετρώντας σε αυτό το ποσοστό των δαπανών του Δημοσίου τομέα και ο δεύτερος με βάση τον αριθμό των ατόμων που απασχολούνται σε αυτόν. 

Σύμφωνα με τον πρώτο τρόπο υπολογισμού με βάση το μέτρο των δημοσίων δαπανών ως ποσοστό του Α.Ε.Π, η Ελλάδα ανήκει, μαζί με τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης (Δανία, Φινλανδία), το Βέλγιο και τη Γαλλία, στις χώρες με το μεγαλύτερο δημόσιο τομέα στην Ευρώπη. Ο μέσος όρος δημοσίων δαπανών των χωρών της Ε.Ε. αλλά και της Ευρωζώνης για το 2012 ήταν λίγο κάτω από το 50% του Α.Ε.Π. (49.4% και 49.9%, αντίστοιχα), ενώ οι δημόσιες δαπάνες του ελληνικού κράτους το 2012 ανήλθαν σε 54.8%.

Σύμφωνα με τον αριθμό των ατόμων που απασχολούνται στον Δημόσιο τομέα, το 2008 στην Ελλάδα απασχολούνταν 1.022 εκ. άτομα, αριθμός που αντιστοιχεί σε 9.05% στο σύνολο του πληθυσμού. Η Ελλάδα, με βάση αυτή την προσέγγιση, βρίσκεται λίγο πιο κάτω από μέσο όρο των χωρών της Ε.Ε. (9.69%) και λίγο υψηλότερα από το μέσο όρο των χωρών της Ευρωζώνης (8.35%). Το 2010, μάλιστα, ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων είχε συρρικνωθεί κατά 32.800, καθώς ανήλθε σε 988.200, υποδεικνύοντας μια τάση περιορισμού των ατόμων που εργάζονται στο δημόσιο. 

(β) Εκπαιδευτικό επίπεδο του Δημόσιου τομέα

Εδώ υπάρχει μια τραγική διαπίστωση: Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του Ελληνικού Δημόσιου τομέα είναι το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο των ατόμων που απασχολούνται σε αυτόν. Σύμφωνα με στοιχεία του 2006, παρουσιάζονται στο παρακάτω διάγραμμα, η πλειοψηφία των εργαζομένων (67.3%) είναι απόφοιτοι δευτεροβάθμιας (50.1%) και υποχρεωτικής εκπαίδευσης (17.2%), ενώ το 14.6% είναι απόφοιτοι τεχνολογικής εκπαίδευσης και το 18.1% είναι απόφοιτοι πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. 

(γ) Αποτελεσματικότητα του Δημοσίου τομέα

Ο Δημόσιος τομέας πρέπει να κρίνεται στη βάση το πόσο αποτελεσματικός είναι. Η αποτελεσματικότητα, όπως και το μέγεθός του, είναι δύσκολο να αποτιμηθεί, ωστόσο ένας δείκτης που συχνά χρησιμοποιείται είναι ο Government Effectiveness Indicator της Παγκόσμιας Τράπεζας. Ο δείκτης αυτός αποτελεί μέτρηση της ποιότητας των δημοσίων υπηρεσιών (όπως είναι για παράδειγμα οι μεταφορές, οι τηλεπικοινωνίες, η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, η υγειονομική περίθαλψη και η εκπαίδευση), της ανεξαρτησίας τους από πολιτικές πιέσεις, του βαθμού γραφειοκρατίας, καθώς και της ποιότητας στη διαμόρφωση και εφαρμογή των πολιτικών και της αξιοπιστίας της κυβέρνησης στις δεσμεύσεις της. 

Οι χώρες με τη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα τείνουν να επιτυγχάνουν υψηλότερα επίπεδα οικονομικής ανάπτυξης, καλύτερη ποιότητα παρεχόμενων υπηρεσιών (πιο αποδοτικό υγειονομικό και εκπαιδευτικό σύστημα), ευνοώντας παράλληλα τη συσσώρευση ανθρωπίνου κεφαλαίου και την τεχνολογική αλλαγή.  Με μέγιστη τιμή το 2.5, που υποδεικνύει υψηλότερη αποτελεσματικότητα, και χαμηλότερη το -2.5, που συνεπάγεται το αντίστροφο, είναι εμφανές από το επόμενο διάγραμμα πως οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης εμφανίζουν πολύ υψηλό βαθμό αποτελεσματικότητας παρότι το μέγεθος του Δημοσίου τομέα τους είναι από τα μεγαλύτερα στην Ε.Ε. Σημειωτέον ότι οι χώρες αυτές διαθέτουν πολύ υψηλό κατά κεφαλήν Α.Ε.Π. Αντίθετα, ο δείκτης για την Ελλάδα είναι αρκετά χαμηλός (0.48), ο οποίος εξαιρώντας την Ιταλία, είναι ο χαμηλότερος συγκριτικά με τις υπόλοιπες εξεταζόμενες χώρες, κάτι που αποτυπώνει τις αδυναμίες του Ελληνικού Δημοσίου τομέα.

Η μελέτη του καθηγητού καταλήγει στο εύλογο συμπέρασμα πως το πρόβλημα δεν είναι τόσο το μέγεθος του Δημόσιου τομέα, αλλά το χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο του προσωπικού καθώς επίσης και η χαμηλή αποτελεσματικότητά του. Αν συνυπολογίσει κανείς και τα "βαρίδια" που προσθέτει στην λειτουργία του ιδιωτικού τομέα, αντιλαμβάνεται εύκολα την πραγματική διάσταση που έχει το πρόβλημα. 

Συμφωνώ και επαυξάνω κ. καθηγητά! Η πρόταση μου για την βελτίωση των αδυναμιών και των προβλημάτων που προαναφέρθησαν δεν θα μπορούσε να είναι άλλη από τις συνεχείς αξιολογήσεις των δημοσίων υπαλλήλων. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγικότητάς τους ή/και την περαιτέρω συρρίκνωση του Δημόσιου τομέα. Αυτή είναι η μέθοδος που ακολουθείται σήμερα στον ιδιωτικό τομέα. Όσον αφορά στο χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, η πρόταση είναι παραπάνω από εμφανής: Επιμορφωτικά υποχρεωτικά σεμινάρια σχετικά με το αντικείμενο εργασίας των υπαλλήλων και ταυτόχρονη αύξηση των απαιτήσεων όσον αφορά στο μορφωτικό επίπεδο στις θέσεις που μελλοντικά θα προκηρυχθούν για τον Δημόσιο τομέα. Εννοείται πως προτεραιότητα είναι η απεμπλοκή του ρουσφετολογικού μηχανισμού πρόσληψης στον Ελληνικό Δημόσιο τομέα! Είπαμε πως η λύση είναι απλή! Η πολιτική βούληση λείπει!