Γιατί η ευρωζώνη ήταν εξαρχής καταδικασμένη να αποτύχει

Το πρόσφατο δεκαεξαετές πείραμα μιας χρηματοοικονομικά ενοποιημένης Ευρώπης δημιουργεί χάσματα στην Ευρωπαϊκή ήπειρο, επαναφέροντας άσχημα φαντάσματα της ιστορίας και τροφοδοτώντας την άνοδο εξτρεμιστικών πολιτικών κομμάτων που θα μπορούσαν μια μέρα να ελέγξουν έναν εταίρο του ΝΑΤΟ.

Αυτό προειδοποιεί η Heather A. Conley, διευθύντρια του ευρωπαϊκού προγράμματος στο Center for Strategic and International Studies (Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών) και μεταφέρει στο άρθρο της στο Fortune η Nina Easton. Ενώ οι εξελίξεις στην Ελλάδα μαγνητίζουν την προσοχή του κόσμου, η Conley βλέπει ολέθριες συνέπειες για όλη την Ευρώπη από μια εγγενώς λανθασμένη νομισματική ένωση 19 χωρών. «Ήταν ένα δομικά ελαττωματικό έργο», λέει η Conley για την ευρωζώνη, η οποία γεννήθηκε το 1999. «Είχαν προειδοποιηθεί γι’ αυτό. Επρόκειτο για ένα οικονομικό σχέδιο σχεδιασμένο πολιτικά για να καταστεί η Ευρώπη πιο ενωμένη. Όμως, αντίθετα, δημιουργεί χάσματα εντός της Ευρώπης».

Η Ελλάδα, προσθέτει, «δεν έπρεπε ποτέ να γίνει μέλος της· δεν είχε τους οικονομικούς δείκτες και την ισχύ για να συμμετάσχει σε αυτή την νομισματική ένωση. Αλλά επειδή η ευρωζώνη ήταν ένα πολιτικό σχέδιο, οι άνθρωποι είπαν: "Πώς είναι δυνατόν να μην συμπεριλάβουμε τη γενέτειρα της δημοκρατίας;". Η μεγάλη ύφεση έδειξε τις αδυναμίες αυτής της προσέγγισης».

Η αποκάλυψη των αδυναμιών έχει δώσει ώθηση σε μια σειρά από επικίνδυνες πολιτικές τάσεις. Οι οικονομικές δυσκολίες και ο θυμός προς τους Ευρωπαίους ηγέτες, τόσο στην αριστερά όσο και στη δεξιά, συνδυάζεται με το είδος των αντι-μεταναστευτικών αισθημάτων που τροφοδοτούν την άνοδο των λαϊκιστικών και ξενοφοβικών κομμάτων. Το ακροδεξιό Εθνικό Μέτωπο της Γαλλίας και το ακροαριστερό Podemos της Ισπανίας βρίσκονται σε άνοδο. Στη Βρετανία, η οποία παρέμεινε στο δικό της νόμισμα, το Κόμμα Ανεξαρτησίας του Ηνωμένου Βασιλείου πίεσε επιτυχώς τον πρωθυπουργό David Cameron να προκηρύξει δημοψήφισμα για το αν η χώρα θα παραμείνει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή όχι. Επίσης η Conley σημειώνει ότι έως και το 25% των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου μπορούν να χαρακτηριστούν ευρω-σκεπτικιστές.

«Θα έρθει μια στιγμή όπου ένα ακροαριστερό ή ακροδεξιό κόμμα σε μια χώρα του ΝΑΤΟ ίσως σχηματίσει κυβέρνηση», προβλέπει η ίδια, «και αυτό είναι ένας εφιάλτης, διότι τότε θα πρέπει να αμφισβητήσουμε τα δημοκρατικά διαπιστευτήρια των συμμάχων μας. Αυτή είναι μια σκέψη που δεν θέλουμε να κάνουμε».

Η Conley προειδοποιεί για την έλευση μιας σκοτεινής εποχής, όχι πολύ διαφορετικής από το 1914, όπου ο κόσμος «υπνοβατεί» προς την άβυσσο. «Η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων δέχεται επίθεση. Η ελεύθερη κυκλοφορία του κεφαλαίου δέχεται επίσης επίθεση λόγω της κρίσης της ευρωζώνης», λέει. «Πολλοί υπάλληλοι της Ε.Ε. θα πουν ότι η Ευρώπη εξελίσσεται μέσω της κρίσης. Αλλά αυτό δεν είναι σφυρηλάτηση της ενότητας της Ευρώπης· είναι ο χωρισμός της».

Όντας η ισχυρότερη οικονομία της ηπείρου, η πηγή προέλευσης των κεφαλαίων διάσωσης και η χώρα που επιβάλλει τους κανόνες της ευρωζώνης, η Γερμανία είναι στόχος της λαϊκιστικής οργής. Υπάρχει μια ιστορική ειρωνεία σε αυτό, επισημαίνει η Conley, αφού «το ευρώ δημιουργήθηκε αμέσως μετά τη Γερμανική επανένωση για να εξασφαλιστεί ότι η Γερμανία δεν θα μπορούσε να κυριαρχήσει οικονομικά στην Ευρώπη».

Εν τω μεταξύ, η Conley ανησυχεί ότι οι ΗΠΑ κάθονται στο περιθώριο, παρόλο που η Αμερικανική επένδυση σε μια υγιή Ευρώπη χρονολογείται από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και το Σχέδιο Marshall. Με την Γαλλία και την Ιταλία να ακολουθούν την Ελλάδα σε σχέση με την ανάγκη για οικονομική μεταρρύθμιση, η Conley προτρέπει τους αξιωματούχους των ΗΠΑ να βοηθήσουν την Ευρωπαϊκή ήπειρο να συλλάβει πιο τολμηρά σχέδια ώστε να βγει από τον κύκλο της διάσωσης και να προοδεύσει οικονομικά.

Η Conley δεν υιοθετεί τις προτάσεις Γερμανών αξιωματούχων ότι η Ελλάδα θα ήταν καλύτερα με μια προσωρινή έξοδο από την ευρωζώνη. Ωστόσο, η ίδια πιστεύει πράγματι ότι η Ελλάδα είναι παγιδευμένη υπό το βάρος του χρέους της και τη ζημία που γίνεται στην οικονομία της από το κυβερνών αριστερό κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ. «Το status quo δεν μπορεί να διατηρηθεί», λέει η Conley.

«Η επιτυχία της Ευρώπης είναι και επιτυχία της Αμερικής», τονίζει. «Όταν η Ευρώπη είναι αδύναμη, αποδυναμωνόμαστε κι εμείς. Το διακύβευμα είναι τεράστιο. Η Ευρώπη φαίνεται να βάζει το πόδι της στο γκάζι αλλά αρχίζει να ξεμένει από δρόμο».