Ο ενδοτικός Gorbachev

Τη διεξαγωγή Συνόδων Κορυφής μεταξύ Ρωσίας – ΗΠΑ και Ρωσίας – Ε.Ε., που θα έχουν μια ευρεία ατζέντα, χωρίς προϋποθέσεις, η οποία θα συμπεριλαμβάνει ολόκληρο το φάσμα των σχέσεων και των προβλημάτων, προτείνει ο Mikhail Sergeyevich Gorbachev σε άρθρο του στην Rossiyskaya Gazeta που μετέφρασε στα Αγγλικά η Russia Beyond the Headlines.

Η κατάσταση στην Ευρώπη είναι άκρως ανησυχητική. Η Ουκρανική κρίση συνεχίζεται. Οι προσπάθειες διευθέτησης της είναι δυσανάλογες του κινδύνου που απειλεί όλους μας.

Τις τελευταίες ημέρες ηχούν δηλώσεις ότι εμφανίστηκαν ελπίδες για άρση του αδιεξόδου. Η ανταλλαγή πυρών όμως συνεχίζεται, εξακολουθούν να πεθαίνουν άνθρωποι.

Τα γεγονότα των τελευταίων μηνών, έχουν ως αποτέλεσμα την πτώση του επιπέδου εμπιστοσύνης στις διεθνείς σχέσεις. Κρίνοντας από τις πρόσφατες δηλώσεις, οι διπλωμάτες και από τις δυο πλευρές, προετοιμάζονται για μακροχρόνια αντιπαράθεση, ένα γεγονός ιδιαίτερα επικίνδυνο. Σε μια τέτοια έξαρση των παθών όπως η τωρινή, τίθεται ακόμη και θέμα επιβίωσης μέσα στα επόμενα χρόνια. Μπορεί τα νεύρα κάποιου να μην αντέξουν. Πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου να αντιστραφεί εντελώς η σημερινή τάση. Πώς μπορεί να γίνει αυτό;

Σ’ εμένα και σε άλλους βετεράνους της παγκόσμιας πολιτικής, οι οποίοι στην εποχή μας κάναμε πολλά για τον τερματισμό του Ψυχρού πολέμου, απευθύνονται ζητώντας να δώσουμε μια κάποια «συμβουλή», η οποία θα οδηγούσε στην επεξεργασία προτάσεων για έξοδο από την κρίση. Πιστεύω ότι αυτό αξίζει να γίνει, μια και η πείρα των βετεράνων μπορεί να φανεί χρήσιμη. Θα ήθελα όμως ήδη από τώρα κιόλας να εκφράσω ορισμένους συλλογισμούς.

Πρώτον, πρέπει να κατανοήσουμε πλήρως την ανάγκη της άμεσης, κατεπείγουσας κατάπαυσης του πυρός και της αποτροπής μιας ανθρωπιστικής καταστροφής. Εγώ θεωρώ ότι και οι δυο πλευρές στην ουκρανική διένεξη παραβιάζουν την ανακωχή. Και οι δυο πλευρές είναι υπαίτιες για τη χρήση ιδιαίτερα επικίνδυνων τύπων όπλων και για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο «πόλεμος μέχρις εσχάτων», είναι αδύνατος. Καιρός να δοθεί ένα τέλος!

Τη βάση για τη διευθέτηση πρέπει να αποτελέσουν τα συμφωνηθέντα στο Minsk. Άλλος δρόμος δεν υπάρχει. Η Ρωσία, όπως δήλωσε ο πρόεδρος Vladimir Vladimirovich Putin, έχει τη δυνατότητα να επηρεάσει το Donetsk και το Lugansk. Η διεθνής κοινότητα, την κυβέρνηση της Ουκρανίας, η οποία σημειωτέον αναγνώρισε ότι το πρόβλημα δεν μπορεί επιλυθεί με στρατιωτικά μέσα. Πρέπει να χρησιμοποιηθούν όλες οι δυνατότητες, να ασκηθεί σοβαρή πίεση στις αντιμαχόμενες πλευρές.

Πρέπει να ελαττωθεί η ένταση της πολεμικής ρητορικής, των ανταλλαγής κατηγοριών, να μην επιτρέπεται ο κυκεώνας της προπαγάνδας. Αυτή δεν προσφέρει κανένα όφελος, παρά μόνο ωθεί το πρόβλημα σε βαθύτερο αδιέξοδο. Πρέπει να συμφωνηθούν επείγοντα μέτρα για την αποφυγή μιας ανθρωπιστικής συμφοράς και να ξεκινήσει η δημιουργία ενός διεθνούς κονσόρτσιουμ για τη χορήγηση βοήθειας και την αποκατάσταση των πληγέντων περιοχών.

Το δεύτερο, είναι ο στρατηγικός στόχος, η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης. Αυτός μπορεί να επιτευχθεί με τη μετάβαση της κρίσης, στην Ουκρανία, από τη στρατιωτική φάση, στην πολιτική. Η εμπιστοσύνη πρέπει να αποκατασταθεί όχι με διακηρύξεις, αλλά με συγκεκριμένες πράξεις. Πρώτα απ’ όλα, με την ολοκλήρωση της οικοδόμησης της ευρωπαϊκής ασφάλειας. Στα τέλη του 1990 εγκρίθηκε η Χάρτα των Παρισίων για τη νέα Ευρώπη, η οποία όμως μετά ξεχάστηκε. Τελικά δεν υπήρξε αποστρατικοποίηση της ευρωπαϊκής πολιτικής. Δεν υπήρξαν συγκεκριμένα βήματα για τη σύσταση θεσμών και μηχανισμών της ευρωπαϊκής ασφάλειας.

Το Καταστατικό του ΟΗΕ, όμως, προβλέπει ότι οι διαφορές και συγκρούσεις πρέπει να διευθετούνται σε περιφερειακό επίπεδο, πριν μεταφερθούν στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Γι’ αυτό, πρέπει να δημιουργούνται οι μηχανισμοί και τα «εργαλεία» των διαβουλεύσεων σε περιφερειακό επίπεδο, στον τομέα της ασφάλειας, της προληπτικής διπλωματίας, της διαμεσολάβησης και διευθέτησης. Οι περιφερειακές δομές βρίσκονται εγγύτερα στα «θέατρα» των πιθανών συγκρούσεων, μπορούν σε περίπτωση ανάγκης να χρησιμοποιηθούν πιο γρήγορα και με μεγαλύτερη ευελιξία, απ’ ότι οι μηχανισμοί του ΟΗΕ ως παγκόσμιου οργανισμού.

Πρέπει, όχι απλά να επιστρέψουμε στην ιδέα που είχε προωθηθεί στις αρχές της δεκαετίας του 1990, σχετικά με ένα Συμβούλιο (Διευθυντήριο) Ασφαλείας για την Ευρώπη, αλλά και να ερευνήσουμε επισταμένα πώς να το εφοδιάσουμε με αποτελεσματικούς μηχανισμούς. Αυτοί θα μπορούσαν να λειτουργούν σε συνθήκες «συνεχούς επιφυλακής», μελέτης και παρακολούθησης των υφιστάμενων, των «παγωμένων» και δυνητικών (εκκολαπτόμενων) συγκρούσεων, να επεξεργάζονται προτάσεις για προληπτικές προσπάθειες και μέτρα διευθέτησης των συγκρούσεων.

Μηχανισμοί όπως αυτοί θα μπορούσαν να αναλάβουν, επίσης, την προετοιμασία και κατάρτιση ομάδων παρατηρητών, διαμεσολαβητών, εκπροσώπων της διεθνούς κοινότητας στις ζώνες έντασης και συγκρούσεων. Η σύσταση τέτοιων δομών, θα βελτίωνε την ατμόσφαιρα στο περιβάλλον των προσπαθειών για διευθέτηση των υφιστάμενων συγκρούσεων, θα παρότρυνε την πιο ενεργή αναζήτηση.

Επιπλέον, θα πρέπει να επιστρέψουμε στην κοινή εργασία αναφορικά με τις παγκόσμιες προκλήσεις και απειλές. Σήμερα η Δύση ουσιαστικά αναστέλλει τη συνεργασία με τη Ρωσία στους συγκεκριμένους τομείς. Και αυτό, «συμπληρωματικά» στις κυρώσεις. Μπορεί άραγε να προσφέρει όφελος σε οποιονδήποτε η παραίτηση από τον κοινό αγώνα κατά της τρομοκρατίας, της αλλαγής του κλίματος, των επιδημιών; Πρέπει επειγόντως να «βγουν από τον πάγο» οι σχέσεις ως προς αυτή την κατεύθυνση.

Καλώ τους ηγέτες της Ρωσίας και των ΗΠΑ να σκεφθούν σχετικά με τη διεξαγωγή μιας Συνόδου Κορυφής που θα έχει μια ευρεία ατζέντα, χωρίς προϋποθέσεις. Πρέπει να συμπεριλάβουμε ολόκληρο το φάσμα των σχέσεων και των προβλημάτων. Άλλωστε, οι δυο αυτές χώρες έχουν επωμιστεί με ιδιαίτερη ευθύνη. Όταν απομακρύνονται από αυτή, ο κόσμος βρίσκεται αντιμέτωπος με βαριές συνέπειες.

Μια τέτοια Σύνοδος Κορυφής πρέπει να προετοιμαστεί και μεταξύ Ρωσίας και Ε.Ε. Δεν πρέπει να φοβόμαστε ότι κάποιος θα χάσει το γόητρό του, ότι κάποιος θα κατακτήσει τη νίκη σε επίπεδο προπαγάνδας. Όλα αυτά πρέπει να παραμείνουν στο παρελθόν. Πρέπει να σκεφτούμε το μέλλον.

Τάδε έφη ο άνθρωπος που συνέδεσε το όνομά του με την κατάρρευση του Σοβιετικού καθεστώτος και το τέλος του ψυχρού πολέμου, αλλά που, δυστυχώς, φαίνεται να τον κερδίζει η Δύση σε ότι αφορά στην νοοτροπία. Αποδεικνύεται περίτρανα πως ο ομόλογός του Ronald Wilson Reagan είχε μεγαλύτερη πολιτική ενόραση και αγαθή πρόθεση σε ότι αφορούσε στην αγαστή συνεργασία Ρωσίας και ΗΠΑ. Κατά την προσωπική μου εκτίμηση αν είχε εφαρμοστεί η δική του πολιτική, σήμερα οι σχέσεις Ρωσίας και ΗΠΑ θα ήσαν άριστες με σαφώς θετικές επιπτώσεις στα υπόλοιπα κράτη. Πιθανόν ο κόσμος να ήταν αλλιώτικος, πιο ανθρώπινος. Μια εικασία που ποτέ δεν θα μάθουμε αν είχε ποτέ τις προϋποθέσεις να γίνει πραγματικότητα.

Δεν ξέρω αν και κατά πόσο υπήρξαν κατά το παρελθόν "ρομαντικοί" πολιτικοί. Ξέρω πως οι σημερινοί πολιτικάντηδες είναι υπηρέτες μιας απάνθρωπης και σκληρής νέας τάξης, όπως οι ίδιοι την αποκαλούν, που δεν είναι τίποτε άλλο παρά η μηχανή του κιμά που έχει πολτοποιήσει την θρησκεία, τη γλώσσα, την ιστορία, την εθνική ταυτότητα και την αυτονομία κάθε λαού επί της γης.