Η ουτοπία του ΣΥΡΙΖΑ για το χρέος

Διάβαζα την άποψη που έχει ο ΣΥΡΙΖΑ για το χρέος και μου φάνηκε ουτοπική, χωρίς ωστόσο να έχω την εμπειρία αλλά και τις γνώσεις για να μπορώ να θεμελιώσω την άποψή μου. Για τον λόγο αυτό απευθύνθηκα στον καρδιακό φίλο και οδηγό μου, τον διακεκριμένο οικονομολόγο, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Cincinnati στο Ohio των ΗΠΑ Δρ. Κώστα Πολυχρονίου, με την παράκληση στον ελάχιστο χρόνο που διαθέτει να μου δώσει την πολύτιμη και βαρύνουσα γνώμη του. Μου απάντησε αμέσως με την απόλυτη λογική που τον διακρίνει, την αμεροληψία, την σωστή τεχνοκρατική άποψη που συνδυάζει και εναρμονίζεται με τον κοινό νου και κυρίως με τη σοβαρότητα που απαιτεί η προσέγγιση του ζητήματος.

Σχολιάζει, λοιπόν, ο αγαπητός μου καθηγητής:

Η εν λόγω Πρόταση έχει αδυναμίες διότι και δεν είναι περιεκτική και χρειάζεται αποσαφήνιση. Θα προσπαθήσω ν’ απαντήσω σε κάθε ένα από τα σημεία της Προτάσεως, όπως παρατίθενται στο εν λόγω κείμενο:

1. Πραγματικά το δημόσιο χρέος, και δη το εξωτερικό τοιούτο, βραχυκυκλώνει την οικονομική ανάπτυξη και παγιδεύει την εν γένει οικονομία σε στασιμότητα. Η «λιτότητα», έχει δύο διαστάσεις: την οικονομική και την ψυχολογική. Η οικονομική της διάσταση είναι ως αποτέλεσμα της ανισορροπίας μεταξύ «καταναλώσεως» και «παραγωγικότητος» στην οικονομία, δηλαδή, εφ’ όσον δεν παράγεις δεν πρέπει να καταναλώνεις. Η ψυχολογική της διάσταση είναι η πιο σημαντική, καθότι επηρεάζει την λειτουργία της όλης οικονομίας, δηλαδή, το μοντέλο της οικονομίας πρέπει να αλλάξει. Η έκφραση: « ...ως παγίδα που επιβάλλει τη λιτότητα έχει σχεδιαστεί και ως τέτοια παγίδα λειτουργεί» νομίζω περιγράφει την ψυχολογική αυτή διάσταση. Δεν δύναμαι να αναλύσω τις ψυχολογικές τοποθετήσεις του κυρίου Μήλιου, ωστόσο, η λέξη «παγίδα» δείχνει καχυποψία και φαίνεται να κρίνει την «λιτότητα» ως μη αναγκαία ή να μην αναγνωρίζει την νόμιμη ύπαρξή της στον «οικονομικό κύκλο» (economic cycle)! Φοβούμαι ότι δεν συμφωνώ με την τοποθέτησή του. (Ο λόγος εξηγείται περαιτέρω)

2. Επί του σχολίου του περί «δημοσιονομικής προσαρμογής»: Η όποια «δημοσιονομική προσαρμογή» μπορεί να επιφέρει ύφεση. Το δε μέγεθος της ύφεσης είναι συνάρτηση του επιπέδου οργάνωσης της οικονομίας. Για παράδειγμα, η αναθεώρηση του κώδικα λειτουργίας χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων στην Αμερική θα δημιουργήσει μικρότερη τάση για ύφεση στην Αμερικανική οικονομία από εκείνη ενός τέτοιου εγχειρήματος στην Ελλάδα. Τούτο διότι η Ελληνική οικονομία έχει ανισορροπίες και ασυνέχειες στην λειτουργία της. Και ενώ, λοιπόν, είναι σωστό ότι το δημοσιονομικό χρέος δεν αντιμετωπίζεται μόνο με δημοσιονομική προσαρμογή, η δημοσιονομική προσαρμογή είναι απαραίτητη – αλλά όχι και επαρκής – προϋπόθεση για οικονομική ανάπτυξη. Άρα, το δημοσιονομικό χρέος αντιμετωπίζεται μόνο με οικονομική ανάπτυξη η οποία απαιτεί, μεταξύ των άλλων και, δημοσιονομική προσαρμογή (fiscal fine-tuning). Όσον αφορά στα «πρωτογενή πλεονάσματα», συμφωνώ ότι έχουν επιτείνει την οικονομική ύφεση. Διαφωνώ με την θέση ότι οι «αποκρατικοποιήσεις» δεν είναι απαραίτητες. Η οικονομία δεν λειτουργεί βέλτιστα όταν το κράτος εμπλέκεται λειτουργικά σ’ αυτήν. (Ωστόσο, αναγνωρίζω ότι η εμπλοκή του κράτους στην οικονομία αποτελεί βασική αρχή σοσιαλιστικής οικονομικής πολιτικής)

3. Στο σχόλιο: « ... μορατόριουμ πληρωμών για πέντε χρόνια και θάψιμο της λιτότητας για πάντα», έχω να επισημάνω: ενώ το μορατόριουμ πληρωμών μπορεί να διακανονισθεί, είτε από τα σχετικά κοινοβούλια είτε από την ΕΚΤ, έχω σοβαρές αμφιβολίες αν η λιτότητα θα μπορούσε να «θαφτεί για πάντα». Λόγος: η παρουσία ή απουσία της λιτότητος αντανακλά την θέση της οικονομίας στον «οικονομικό κύκλο», δηλαδή, ανάπτυξη ή συρρίκνωση (growth or contraction). Τώρα, όσον αφορά στην δήλωση: « ... θα επιτρέψει σε προοδευτικές κυβερνήσεις να αποκτήσουν το δημοσιονομικό περιθώριο άσκησης κοινωνικών και αναπτυξιακών πολιτικών», δεν μπορώ ν’ αποφανθώ καθοριστικά επί της ανωτέρω δηλώσεως καθότι δεν καθορίζει η εν λόγω δήλωση τι σημαίνει «κοινωνικές πολιτικές». Επιφυλάσσομαι να προσθέσω ότι αριστερίζουσες ή σοσιαλιστικές κοινωνικές πολιτικές εναγκαλίζονται δημοσιονομικά έξοδα που τείνουν να υπερτερούν των δημοσιονομικών εσόδων, οδηγώντας την χώρα σε δημοσιονομικό χρέος και οικονομική στασιμότητα και συρρίκνωση. Τι είδους, λοιπόν, κοινωνικές πολιτικές;

4. Η ανάληψη της εξυπηρέτησης τόκων και χρεολυσίων από την ΕΚΤ, οι χρηματορευστοτικές δυνατότητες της, η επαναγορά του χρέους από τις χώρες, κλπ. νομίζω ότι είναι η πρόταση PADRE. Όπως είχα τοποθετηθεί, σε σχετική ερώτηση του κυρίου Βασίλη Μακρή, η πρόταση οικονομικά είναι και υλοποιήσιμη αλλά και συμβουλεύσιμη. Ωστόσο, δεν την βλέπω να γίνεται αποδεκτή από μία Ευρωζώνη η οποία στερείται δημοσιονομικής σύγκλισης.

5. Σε αντίθεση με την δήλωση ότι: «Η λύση που προτείνουμε δεν είναι ‘τεχνική’, είναι πολιτική», νομίζω ότι είναι και «τεχνική» και «πολιτική». Και, ενώ, τεχνοκρατικά η εφαρμογή της είναι εφικτή, πολιτικά την βλέπω πολύ δύσκολη. Η Αχίλλειος πτέρνα των χωρών-μελών της Ευρωζώνης, επί του προκειμένου, είναι ότι οι χώρες δανείζονται από τις «χρηματαγορές» ενώ σε πλήρη δημοσιονομική σύγκλιση η ΕΚΤ θα δανειζόταν από τις εν λόγω «χρηματαγορές» και όχι οι χώρες της Ευρωζώνης. Υπ’ αυτάς τας συνθήκας η ΕΚΤ θα συνεργαζόταν με τις κυβερνήσεις των χωρών της Ευρωζώνης. Η εν λόγω, ως εκ τούτου, τοποθέτηση του κυρίου Μήλιου αγνοεί την πολιτικο-οικονομική πραγματικότητα ότι η πρότασής του θα ήταν πραγματοποιήσιμη υπό συνθήκες που τώρα δεν υφίστανται.

6. Τελικά, η έκφραση: «Στόχος μας, ανέφερε ο Γ. Μηλιός, είναι να βαθύνουμε τη δημόσια συζήτηση και να προωθήσουμε τον διάλογο στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Αριστεράς και των κοινωνικών κινημάτων», είναι μία θεωρητική τοποθέτηση καθόσον πρώτον οι βόρειες χώρες της Ευρωζώνης δεν αποδέχονται τις κοινωνικές τάσεις των Μεσογειακών χωρών και δεύτερον κοινωνικά κινήματα προσκρούουν στην αδυσσώπητη λαίλαπα της οικονομικής παγκοσμιοποίησης, στην οποία η Γερμανία αισιοδοξεί να πρωτοστατήσει.

Η γνώμη μου: Δεν βλέπω την πρόταση ΣΥΡΙΖΑ, όπως διατείνεται και υπό τας κρατούσας στην Ευρωζώνη συνθήκας, υλοποιήσιμη.

Περαιτέρω σχόλιο

Τα προβλήματα της Ευρωζώνης είναι βαθειά και δομικά. Έχουν βαθύτερη γένεση την οικονομική παγκοσμιοποίηση. Είναι πολιτισμικά και αφορούν στην άσκηση κουλτούρας, και της επιχειρησιακής και της κοινωνικής. Επιπροσθέτως, το οικονομικό πλαίσιο του κοινωνικού κράτους έχει αποδειχθεί μη αποδοτικό και ως εκ τούτου ένα τέτοιο πλαίσιο αδυνατεί να χρηματοδοτήσει το κοινωνικό κράτος. Άρα, οιαδήποτε μορφή κοινωνικού κράτους μπορεί να στηριχθεί μόνο από ισχυρή οικονομία, δηλαδή, από ένα πλαίσιο οικονομίας στην οποία η παροχή κοινωνικών αγαθών εξαρτάται από το επίπεδο παραγωγικότητος της οικονομίας. Παροχή κοινωνικών αγαθών χωρίς ανάλογη παραγωγικότητα προκαλεί δημοσιονομικό χρέος το οποίο οδηγεί την οικονομία στην ύφεση και σταδιακή συρρίκνωση.

Η Ευρώπη ανέκαθεν είχε σοσιαλιστικές τάσεις. Παρά τις συντεταγμένες αποκρατικοποιήσεις και την προοδευτικά θεσπιζόμενη θεσμική απελευθέρωση της παραγωγικής οικονομίας, λόγου χάριν η περίπτωση της Γαλλίας, Αγγλίας, Ολλανδίας, Ισπανίας, κλπ., η Ευρώπη παραμένει κοινωνικά προσανατολισμένη. Ωστόσο, η Γερμανία η οποία προσφάτως – το 2011 – έχασε την πρώτη θέση σε παγκόσμιες εξαγωγές, υπερσκελισθείσα από την Κίνα, γνωρίζει ότι εάν η Ευρωζώνη δεν γίνει περισσότερον αποδοτική παραγωγικά η οικονομία της θα επηρεασθεί αρνητικά. Έχω την γνώμη ότι η Γερμανία δεν πρόκειται να αφήσει κανένα κράτος της Ευρωζώνης ή και της Ευρωπαϊκής Ένωσης να σταθεί εμπόδιο στην διεκδίκησή της να γίνει μία οικονομική δύναμη εφάμιλλη εκείνης της Αμερικής, της Ιαπωνίας ή και της ανερχόμενης Κίνας. Και, τα ανωτέρω δεν είναι θεωρητική τοποθέτηση.

Οιαδήποτε, λοιπόν, πρόταση που δεν λαμβάνει υπ’ όψιν τα ανωτέρω, και ακόμη περισσότερα, θέτει σε κίνδυνο την επιτυχία της.

Δεν έχω λόγια για να συμφωνήσω περισσότερο με τον πολύπειρο καθηγητή της Οικονομίας. Φαίνεται σαφώς πως ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει πρόταση αλλά ως συνήθως στην Ελλάδα παχιές προεκλογικές αντιπολιτευτικές εξαγγελίες χωρίς το παραμικρό αντίκρυσμα στην πραγματικότητα.