Γράφει ο διακεκριμένος οικονομολόγος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Cincinnati στο Ohio των ΗΠΑ, Δρ. Κωνσταντίνος Γ. Πολυχρονίου.Ιστορικό – Μία Ακτινογραφία της Εξέλιξης της Παγκοσμιοποίησης
Η παγκοσμιοποίηση είναι αναπόσπαστο κοινωνικο-οικονομικό μέρος του DNA των κοινωνιών. Αφορά στην εξέλιξη των κοινωνιών.
Πραγματοποιείται δε μέσω της εμπορίας προϊόντων, της επικοινωνίας ιδεών, της μετεγκατάστασης και της μετακίνησης ανθρώπων και συλλογικά μέσω οποιασδήποτε ανταλλαγής μεταξύ ανθρώπων και οργανισμών. Ιστορικά ανάγεται στην αρχική ανταλλαγή ανθρώπων. Συνεπάγεται «μάθηση» που είναι ενσωματωμένη στην «ανταλλαγή».
Στην εποχή μας η παγκοσμιοποίηση έχει επικρατήσει και φαινομενικά κυριαρχεί στο πολιτικο-κοινωνικο-οικονομικό μας περιβάλλον λόγω της προόδου της τεχνολογίας και της αύξησης των επικοινωνιών και των μεταφορών.Συγκεκριμένα, η παγκοσμιοποίηση κυριαρχεί στο περιβάλλον μας δια των παρακάτω παραγόντων:
Εμπορικές συναλλαγές
Το διεθνές εμπόριο έχει επιταχύνει την συναλλαγή και ανταλλαγή μεταξύ χωρών και ανθρώπων. Τα νέα καθεστώτα εμπορίου όπως η πολυμερής και η περιφερειακή ολοκλήρωση συνέβαλαν σε μια απρόσκοπτη αύξηση της παγκόσμιας οικονομίας μέσω της βέλτιστης κατανομής επενδύσεων, του ανταγωνισμού και της αυξημένης αξιοποίησης διαφοροποιημένων πλεονεκτημάτων.
Τεχνολογία
Η ανταλλαγή μεταξύ ανθρώπων και οργανισμών έχει επιταχυνθεί με την βοήθεια της τεχνολογίας η οποία αυξάνεται πέρα από τον έλεγχο οποιασδήποτε κυβέρνησης. Η τεχνολογία έχει πολλαπλασιάσει τις επικοινωνίες που έχουν ευνοϊκά επηρεάσει τις εμπορικές και οικονομικές συναλλαγές.
Οικονομικός Ιμπεριαλισμός
Η αμερικανική οικονομία, μεταξύ των μεγαλύτερων παγκόσμιων οικονομιών, είναι μία μικτή οικονομία με προσανατολισμό αγοράς.
Ο τόνος της αγοράς της αμερικανικής οικονομίας επικεντρώθηκε στον περιορισμό των διεθνών και επενδυτικών φραγμών χρησιμοποιώντας μονομερείς ή πολυμερείς συμφωνίες. Στο παγκόσμιο περιβάλλον, οι οικονομικοί παράγοντες των ΗΠΑ χρησιμοποιούν μία νεοφιλελεύθερη προσέγγιση στις εμπορικές ή οικονομικές τους συναλλαγές. Αυτοί οι παράγοντες επιδιώκουν τη μεγιστοποίηση των πλεονεκτημάτων τους ως πρωταρχικός στόχος τους που έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της απασχόλησης και το υψηλότερο επίπεδο διαβίωσης εντός των ΗΠΑ.
Οι εν λόγω παράγοντες κυριαρχούν στις ξένες αγορές δια της εκμεταλλεύσεως τοπικών οικονομικών κεφαλαίων χρησιμοποιώντας την στρατηγική της «βέλτιστης οικονομικής τοποθεσίας», (locationeconomies) δηλαδή, την εκμετάλλευση τοπικών πρώτων υλών και ανταγωνιστικής εργασίας ως επίσης και με την αποτελεσματική εφαρμογή των στρατηγικών «Τυποποίησης» και «Προσαρμογής» (Standardization and Customization).
Τα Τρέχοντα Γεγονότα
Οι χώρες της παγκόσμιας οικονομίας δεν εμπλέκονται μόνο σε οικονομικό ανταγωνισμό. Αντίθετα, καταδεικνύουν ανταγωνιστικότητα σε πολιτικά και γεωστρατηγικά πεδία καθώς προσπαθούν να επιτύχουν ιδιαίτερη θέση (premium position) σε ένα πολυαρχικό παγκόσμιο περιβάλλον.Η περίπτωση του «εθνικισμού» σε αντίθεση με την «παγκοσμιοποίηση» έχει προκαλέσει πολλές συγκρούσεις σε κοινωνίες.
Για παράδειγμα, η έννοια της «διαφορετικότητος» κυριαρχεί στην αμερικανική κοινωνία και ειδικότερα στην αμερικανική ακαδημαϊκή κοινότητα. Η διαφορετικότητα είναι ένα από τα πιο ξεκάθαρα στοιχεία των σημερινών τάσεων παγκοσμιοποίησης. Και, αν και η «διαφορετικότητα» αποφέρει ένα καθοριστικό πλεονέκτημα στις οργανωτικές ανταλλαγές με αποτέλεσμα να οδηγεί σε βέλτιστα οικονομικά οφέλη η Αχίλλειος πτέρνα της είναι ότι προωθεί διαπολιτισμική διείσδυση που οδηγεί σε αραίωση εθνικών παραδοσιακών αξιών.
Γεωπολιτικός Ανταγωνισμός – Ένας «Κόσμος» Σε Αποδιοργάνωση
Ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός είναι αναπόσπαστο μέρος του παγκόσμιου οικονομικού ανταγωνισμού. Έθνη των οποίων οι οικονομίες έχουν κυριαρχήσει το παγκόσμιο περιβάλλον επιδιώκουν να επηρεάσουν μεμονωμένες χώρες χρησιμοποιώντας οικονομική δύναμη και στρατιωτική υπεροχή.
Για παράδειγμα, η Κίνα έχει ανοιχτά τοποθετηθεί για να αντιμετωπίσει τις ΗΠΑ σε μία πιθανή αντιπαράθεση της για την Ταϊβάν. Αξιολογώντας την ανάπτυξη της Κίνας μπορούμε να συμπεράνουμε τον ρυθμό εξέλιξης της παγκοσμίου διακυβέρνησης. Το 2001, όταν η Κίνα μπήκε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) το ακαθάριστο προϊόν της (ΑΕΠ) ήταν 1.3 τρισεκατομμύρια δολάρια. Το 2020 το ΑΕΠ της Κίνας έφτασε τα 14,7 τρισεκατομμύρια δολάρια και, το 2021, το ΑΕΠ της Κίνας αυξήθηκε στα 17,5 τρισεκατομμύρια δολάρια.Αυτή η ανάπτυξη έχει πυροδοτηθεί από τις ΗΠΑ μέσω των ανεξέλεγκτων και μακροχρονίων κρατικών δαπανών και της ακόρεστης καταναλωτικής συμπεριφοράς του Αμερικανικού λαού.Προβλέψεις υποστηρίζουν ότι το ΑΕΠ της Κίνας θα ξεπεράσει αυτό των ΗΠΑ μέχρι το 2030. Όσον αφορά στην διεθνή νομισματική οικονομία, η Κίνα και οι υπόλοιπες χώρες της ομάδος BRIC– Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα – καταβάλλουν προσπάθειες επί του παρόντος, για την αντικατάσταση του δολαρίου των ΗΠΑ ως το διεθνές αποθεματικό νόμισμα, καταργώντας τη σχετική συμφωνία του Bretton Woods του 1944, η οποία επικύρωσε το δολάριο ως διεθνές αποθεματικό νόμισμα. Επιπροσθέτως, η συλλογική οικονομία όλων των χωρών έχει ένα χρέος που θα ήταν απαγορευτικό και απαράδεκτο σε εθνικό επίπεδο, δηλαδή για κάθε μεμονωμένο έθνος. Η αναλογία του παγκόσμιου χρέους προς το παγκόσμιο ΑΕΠ είναι πάνω από 350%. Το 2021, η αναλογία χρέους προς το ΑΕΠ των ΗΠΑ ήταν 134%. (Ας θυμηθούμε ότι η αναλογία χρέους προς το ΑΕΠ της Ελλάδος το 2010, όταν το Γιούρογκρουπ (Eurogroup) κήρυξε σε πτώχευση την Ελληνική οικονομία, ήταν περίπου 140%).
Διαπολιτισμική Διείσδυση
Παγκόσμιες δυνάμεις, όπως αυτές που συζητήθηκαν προηγουμένως, έχουν αναπόφευκτα επιφέρει αποδόμηση των εθνικών παραδόσεων.
Η κοινωνική ανθρωπολογία χαρακτηρίζει δύο είδη κουλτούρας, την Ρυθμιστική και την Νοητική-Πολιτισμική. Κάθε οργανισμός που λειτουργεί έχει και τις δύο ενσωματωμένες σ’ αυτόν. Η αναπόφευκτη διασύνδεση αυτών των δύο αντιθετικών πολιτισμικών παραγόντων δημιουργεί μια τρίτη κουλτούρα γνωστή ως υπερ-διαπολιτισμικότητα (Transculturalism). Αυτή η τρίτη κουλτούρα είναι υπεύθυνη για την επακόλουθη μείωση των πολιτιστικών αξιών.
Μπορούμε να συμπεράνουμε λογικά ότι η αποδόμηση των πολιτιστικών αξιών είναι ενδημική της παγκοσμιοποίησης και καθοριστικό χαρακτηριστικό της διαπολιτισμικής ανταλλαγής. Και, αν καιoι «αξίες» είναι το πιο σταθερό συστατικό μεταξύ αυτών των «πεποιθήσεων», «κανόνων», «εθίμων», «παραδόσεων», «νοητικών στοιχείων» και «κοινωνικο-οικονομικών συστημάτων» δεν μπορούν να αποφύγουν την αλλαγή ή τον μετασχηματισμό τους.
Από αυτό προκύπτει ότι όσο μεγαλύτερη είναι η ευκινησία της παγκοσμιοποίησης τόσο πιο γρήγορα γίνεται η αποδόμηση των «αξιών». Αυτή η τάση ενισχύεται περαιτέρω από την πολιτιστική εξέλιξη των νεοτέρων γενεών,των οποίων το ψυχογράφημα καταδεικνύει ότι αποκηρύττουν τις αξίες των παλαιοτέρων γενεών.
Το Μέλλον – Προσδοκίες
Μετά την ανωτέρω διάγνωση, δηλαδή της ιστορικής εξέλιξης και της τρέχουσας κατάστασης του κόσμου, μπορούμε να αρχίσουμε να αναπτύσσουμε ιδέες για λήψη διορθωτικών μέτρων προκειμένου να μετριάσουμε πιθανές απειλές. Η παραπάνω συζήτηση επισημαίνει τις ακόλουθες κρίσιμες λύσεις:
Ηγεσία
Η παγκόσμια ηγεσία μαστίζεται από έλλειψη ηγετών και από έναν παρανοημένο προσανατολισμό που προέρχεται από τοποθετήσεις που παραβλέπουν, κατά το μάλλον ή ήττον, δεοντολογικές θέσεις. Ο χαρακτήρας της ηγεσίας ορίζεται και περιγράφεται από τη σχέση μεταξύ του συγκεκριμένου ηγέτη και των ψηφοφόρων ή των εκλογέων.Έτσι, υπάρχει μια αμφίδρομη ροή αλληλεπίδρασης μεταξύ ψηφοφόρων/εκλογέων και εκλεγμένων ηγετών. Σε μια τέτοια σχέση οι εκλεγμένοι ηγέτες βρίσκονται αντιμέτωποι με τρεις επιλογές. Αυτές είναι: «εξυπηρέτηση του κοινού», «εξυπηρέτηση του προσωπικού συμφέροντος» ή «εστίαση και στις δύο». Δεδομένης της πολυπλοκότητος της παγκόσμιας διακυβέρνησης και των παραπάνω επιλογών η δυσκολία της ηγεσίας έχει αυξηθεί εκθετικά. Οι σημερινοί παγκόσμιοι ηγέτες είναι λιγότερο ικανοί να ανταποκριθούν στις προκλήσεις των παγκόσμιων υποθέσεων. Για παράδειγμα, η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει δείξει ανικανότητα στον χειρισμό παγκόσμιων υποθέσεων όπως εκείνων του Αφγανιστάν, του Ιράν, της Ουκρανίας, της Ρωσίας, της Κίνας και άλλων. Ο μυωπικός χειρισμός τέτοιων παγκόσμιων προκλήσεων από την κυβέρνηση Μπάιντεν είναι πιθανό να επηρεάσει περαιτέρω αρνητικά την ηγετική θέση της Αμερικής στις παγκόσμιες υποθέσεις. Η Σαουδική Αραβία και η Κίνα βρίσκονται σε συνομιλίες για τη χρήση των Κινεζικού νομίσματος Yuan (CNY) ή Renminbi (RMB) στις συναλλαγές πετρελαίου αντί για το δολάριο των ΗΠΑ. Η ανικανότητα των ΗΠΑ να υπερασπιστούν το νόμισμά τους ως το διεθνές αποθεματικό νόμισμα του κόσμου θα έχει καταστροφικές συνέπειες για την οικονομία των ΗΠΑ και θα προκαλέσει έναν άνευ προηγουμένου ανασχηματισμό της παγκόσμιας οικονομικής τάξης και των επί του παρόντος υπό συζήτηση ψηφιακού νομισματικού συστήματος.Η πρόσφατη κρίση στην Ουκρανία και ο πόλεμος που ακολούθησε άνοιξε ουσιαστικά το δρόμο για στενότερη συνεργασία Ρωσίας-Κίνας.
Νέο Πολιτικό Πλαίσιο
Μια ασαφής ή διφορούμενη παγκόσμια ηγεσία εν μέσω της τρέχουσας παγκόσμιας διακυβέρνησης, σε συνδυασμό με τις αρνητικές επιπτώσεις μιας καλπάζουσας παγκοσμιοποίησης, αναμένεται να δημιουργήσει ένα νέο πολιτικό πλαίσιο που θα μπορούσε να γίνει γνωστό ως Νέα Πολιτική Τάξη. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα μπορούσε να υλοποιηθεί σε έναν κόσμο που έχει χάσει την ηθική του πυξίδα και σε έναν κόσμο που ενδέχεται να συναντήσει πληθώρα συγκρούσεων. Αυτό το
«νέο» πολιτικό πλαίσιο,που πιθανόν να συμφωνηθεί από ένα συνεχώς αναπτυσσόμενο πολυαρχικό περιβάλλον, μπορεί να είναι ένα είδος «παγκόσμιας κυβέρνησης».
Μια παγκόσμια κυβέρνηση θα προσφέρει ομοιογενή διακυβέρνηση, αλλά είναι πιθανό να περιορίσει την ατομική πολιτική ελευθερία. Το ως άνω σχέδιο θα βοηθηθεί από μία έντονη προοδευτική τεχνολογία και ένα οικονομικό σύστημα που θα υιοθετούσε ένα κοινό ψηφιακό νόμισμα, με το σκεπτικό ότι ένα τέτοιο νόμισμα θα απέλειφε την διαφθορά της φοροδιαφυγής, της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες κλπ., ωστόσο θα επέτρεπε διαφοροποιημένη καταναλωτική συμπεριφορά στην αγορά όπως, λόγου χάριν, «επιλογές» και«προτιμήσεις». Αυτό το υποθετικό «Νέο» πολιτικό πλαίσιο δεν είναι πιθανό να θέσει τέλος στον εθνικισμό, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Μακροπροθέσμως, ωστόσο, η παγκοσμιοποίηση αναμένεται να ενταθεί και τελικά να ελαχιστοποιήσει ή και να καταργήσει τον εθνικισμό, που είναι προστατευτισμός του εθνικού αισθήματος.
Πολιτισμική Παράδοση – Το Τελευταίο Μέτωπο
Η εσχάτη πρόκληση και η τρομερή δυσμενής δύναμη εναντίον της παγκοσμιοποίησης είναι η «Πολιτισμική Παράδοση». Οι πολιτιστικές αξίες είναι ριζωμένες στο ψυχοκοινωνικό DNAτων ανθρώπων. Και, παρόλο που οι αξίες αλλάζουν σταδιακά και αργά, άλλες πολιτισμικές συνιστώσες όπως οι κανόνες, οι συνήθειες, οι τέχνες, τα σύμβολα κλπ. δεν αντιστέκονται στην αλλαγή όπως κάνουν οι αξίες.Ωστόσο, μία αλλαγή σε τέτοια πολιτιστικά στοιχεία μπορεί να συντείνει στην επίσπευση της αλλαγής των αξιών.Επιπροσθέτως, μεταξύ των αξιών αυτές που σχετίζονται με την «πίστη» αναμένεται ότι θα είναι οι τελευταίες που θα εξασθενίσουν. Επιπροσθέτως, ο ρυθμός αλλαγής αξιών θα επιταχυνθεί εφ’ όσον οι επικείμενες γενιές απολέσουν τον ζήλο τους για την Πίστη.Προκειμένου να τονίσουμε την απόλυτη βαρύτητα και συνέπεια του Πολιτισμού, μπορούμε να εξετάσουμε τη συμπεριφορά θεσμικών παραγόντων. Για παράδειγμα,οι διεθνείς επιχειρηματικοί οργανισμοί, όταν εισέρχονται σε μια ξένη αγορά, προσαρμόζουν την προσφορά προϊόντων τους προκειμένου να προσελκύσουν την τοπική αγορά και να επωφεληθούν από μία μεγαλύτερη διείσδυση σ’ αυτήν. Σε άλλες περιπτώσεις, οι εν λόγω οργανισμοί τυποποιούνται προϊόντα τους επειδή επιδιώκουν μεγίστη αποδοτικότητα ή το λιγότερο δυνατό κόστος υιοθετώντας νέες τεχνολογίες οι οποίες έχουν μεταμορφώσει την επικοινωνία φέρνοντας τους πολιτισμούς πιο κοντά ο ένας στον άλλον.Σε ένα δυαδικό περιβάλλον, στο οποίο ο εθνικισμός δεν κινδυνεύει, οι πολιτιστικές αξίες δεν απειλούνται με τον τρόπο που απειλούνται σε ένα παγκόσμιο πολυαρχικό περιβάλλον το οποίο εξ ορισμού προωθεί τη διαπολιτισμική ολοκλήρωση διευκολύνοντας τη διείσδυση αξιών που στο παρελθόν δεν μπορούσαν να διεισδύσουν. Το παγκόσμιο περιβάλλον ρυθμίζει αργά και διακριτικά τις πολιτισμικές διαφορές με αποτέλεσμα τη σχετική πολιτισμική ομογενοποίηση. Επιχειρηματικές οργανώσεις που λειτουργούν σε παγκόσμιο περιβάλλον γνωρίζουν τόσο το εθνικό όσο και το διακρατικό περιβάλλον.Μολονότι, η ομογενοποίηση είναι ασυμπτωτική αυξάνεται ολοένα και περισσότερο διαβρώνοντας την ετερογένεια των «επιλογών» και των «προτιμήσεων» των καταναλωτών. Η εν λόγω δραστηριότητα καταλήγει σε διαπολιτισμική διείσδυση και σταδιακή αποδόμηση παραδοσιακών αξιών.
Η παγκοσμιοποίηση είναι αναπόσπαστο κοινωνικο-οικονομικό μέρος του DNA των κοινωνιών. Αφορά στην εξέλιξη των κοινωνιών.
Πραγματοποιείται δε μέσω της εμπορίας προϊόντων, της επικοινωνίας ιδεών, της μετεγκατάστασης και της μετακίνησης ανθρώπων και συλλογικά μέσω οποιασδήποτε ανταλλαγής μεταξύ ανθρώπων και οργανισμών. Ιστορικά ανάγεται στην αρχική ανταλλαγή ανθρώπων. Συνεπάγεται «μάθηση» που είναι ενσωματωμένη στην «ανταλλαγή».
Στην εποχή μας η παγκοσμιοποίηση έχει επικρατήσει και φαινομενικά κυριαρχεί στο πολιτικο-κοινωνικο-οικονομικό μας περιβάλλον λόγω της προόδου της τεχνολογίας και της αύξησης των επικοινωνιών και των μεταφορών.Συγκεκριμένα, η παγκοσμιοποίηση κυριαρχεί στο περιβάλλον μας δια των παρακάτω παραγόντων:
Εμπορικές συναλλαγές
Το διεθνές εμπόριο έχει επιταχύνει την συναλλαγή και ανταλλαγή μεταξύ χωρών και ανθρώπων. Τα νέα καθεστώτα εμπορίου όπως η πολυμερής και η περιφερειακή ολοκλήρωση συνέβαλαν σε μια απρόσκοπτη αύξηση της παγκόσμιας οικονομίας μέσω της βέλτιστης κατανομής επενδύσεων, του ανταγωνισμού και της αυξημένης αξιοποίησης διαφοροποιημένων πλεονεκτημάτων.
Τεχνολογία
Η ανταλλαγή μεταξύ ανθρώπων και οργανισμών έχει επιταχυνθεί με την βοήθεια της τεχνολογίας η οποία αυξάνεται πέρα από τον έλεγχο οποιασδήποτε κυβέρνησης. Η τεχνολογία έχει πολλαπλασιάσει τις επικοινωνίες που έχουν ευνοϊκά επηρεάσει τις εμπορικές και οικονομικές συναλλαγές.
Οικονομικός Ιμπεριαλισμός
Η αμερικανική οικονομία, μεταξύ των μεγαλύτερων παγκόσμιων οικονομιών, είναι μία μικτή οικονομία με προσανατολισμό αγοράς.
Ο τόνος της αγοράς της αμερικανικής οικονομίας επικεντρώθηκε στον περιορισμό των διεθνών και επενδυτικών φραγμών χρησιμοποιώντας μονομερείς ή πολυμερείς συμφωνίες. Στο παγκόσμιο περιβάλλον, οι οικονομικοί παράγοντες των ΗΠΑ χρησιμοποιούν μία νεοφιλελεύθερη προσέγγιση στις εμπορικές ή οικονομικές τους συναλλαγές. Αυτοί οι παράγοντες επιδιώκουν τη μεγιστοποίηση των πλεονεκτημάτων τους ως πρωταρχικός στόχος τους που έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της απασχόλησης και το υψηλότερο επίπεδο διαβίωσης εντός των ΗΠΑ.
Οι εν λόγω παράγοντες κυριαρχούν στις ξένες αγορές δια της εκμεταλλεύσεως τοπικών οικονομικών κεφαλαίων χρησιμοποιώντας την στρατηγική της «βέλτιστης οικονομικής τοποθεσίας», (locationeconomies) δηλαδή, την εκμετάλλευση τοπικών πρώτων υλών και ανταγωνιστικής εργασίας ως επίσης και με την αποτελεσματική εφαρμογή των στρατηγικών «Τυποποίησης» και «Προσαρμογής» (Standardization and Customization).
Τα Τρέχοντα Γεγονότα
Οι χώρες της παγκόσμιας οικονομίας δεν εμπλέκονται μόνο σε οικονομικό ανταγωνισμό. Αντίθετα, καταδεικνύουν ανταγωνιστικότητα σε πολιτικά και γεωστρατηγικά πεδία καθώς προσπαθούν να επιτύχουν ιδιαίτερη θέση (premium position) σε ένα πολυαρχικό παγκόσμιο περιβάλλον.Η περίπτωση του «εθνικισμού» σε αντίθεση με την «παγκοσμιοποίηση» έχει προκαλέσει πολλές συγκρούσεις σε κοινωνίες.
Για παράδειγμα, η έννοια της «διαφορετικότητος» κυριαρχεί στην αμερικανική κοινωνία και ειδικότερα στην αμερικανική ακαδημαϊκή κοινότητα. Η διαφορετικότητα είναι ένα από τα πιο ξεκάθαρα στοιχεία των σημερινών τάσεων παγκοσμιοποίησης. Και, αν και η «διαφορετικότητα» αποφέρει ένα καθοριστικό πλεονέκτημα στις οργανωτικές ανταλλαγές με αποτέλεσμα να οδηγεί σε βέλτιστα οικονομικά οφέλη η Αχίλλειος πτέρνα της είναι ότι προωθεί διαπολιτισμική διείσδυση που οδηγεί σε αραίωση εθνικών παραδοσιακών αξιών.
Γεωπολιτικός Ανταγωνισμός – Ένας «Κόσμος» Σε Αποδιοργάνωση
Ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός είναι αναπόσπαστο μέρος του παγκόσμιου οικονομικού ανταγωνισμού. Έθνη των οποίων οι οικονομίες έχουν κυριαρχήσει το παγκόσμιο περιβάλλον επιδιώκουν να επηρεάσουν μεμονωμένες χώρες χρησιμοποιώντας οικονομική δύναμη και στρατιωτική υπεροχή.
Για παράδειγμα, η Κίνα έχει ανοιχτά τοποθετηθεί για να αντιμετωπίσει τις ΗΠΑ σε μία πιθανή αντιπαράθεση της για την Ταϊβάν. Αξιολογώντας την ανάπτυξη της Κίνας μπορούμε να συμπεράνουμε τον ρυθμό εξέλιξης της παγκοσμίου διακυβέρνησης. Το 2001, όταν η Κίνα μπήκε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) το ακαθάριστο προϊόν της (ΑΕΠ) ήταν 1.3 τρισεκατομμύρια δολάρια. Το 2020 το ΑΕΠ της Κίνας έφτασε τα 14,7 τρισεκατομμύρια δολάρια και, το 2021, το ΑΕΠ της Κίνας αυξήθηκε στα 17,5 τρισεκατομμύρια δολάρια.Αυτή η ανάπτυξη έχει πυροδοτηθεί από τις ΗΠΑ μέσω των ανεξέλεγκτων και μακροχρονίων κρατικών δαπανών και της ακόρεστης καταναλωτικής συμπεριφοράς του Αμερικανικού λαού.Προβλέψεις υποστηρίζουν ότι το ΑΕΠ της Κίνας θα ξεπεράσει αυτό των ΗΠΑ μέχρι το 2030. Όσον αφορά στην διεθνή νομισματική οικονομία, η Κίνα και οι υπόλοιπες χώρες της ομάδος BRIC– Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα – καταβάλλουν προσπάθειες επί του παρόντος, για την αντικατάσταση του δολαρίου των ΗΠΑ ως το διεθνές αποθεματικό νόμισμα, καταργώντας τη σχετική συμφωνία του Bretton Woods του 1944, η οποία επικύρωσε το δολάριο ως διεθνές αποθεματικό νόμισμα. Επιπροσθέτως, η συλλογική οικονομία όλων των χωρών έχει ένα χρέος που θα ήταν απαγορευτικό και απαράδεκτο σε εθνικό επίπεδο, δηλαδή για κάθε μεμονωμένο έθνος. Η αναλογία του παγκόσμιου χρέους προς το παγκόσμιο ΑΕΠ είναι πάνω από 350%. Το 2021, η αναλογία χρέους προς το ΑΕΠ των ΗΠΑ ήταν 134%. (Ας θυμηθούμε ότι η αναλογία χρέους προς το ΑΕΠ της Ελλάδος το 2010, όταν το Γιούρογκρουπ (Eurogroup) κήρυξε σε πτώχευση την Ελληνική οικονομία, ήταν περίπου 140%).
Διαπολιτισμική Διείσδυση
Παγκόσμιες δυνάμεις, όπως αυτές που συζητήθηκαν προηγουμένως, έχουν αναπόφευκτα επιφέρει αποδόμηση των εθνικών παραδόσεων.
Η κοινωνική ανθρωπολογία χαρακτηρίζει δύο είδη κουλτούρας, την Ρυθμιστική και την Νοητική-Πολιτισμική. Κάθε οργανισμός που λειτουργεί έχει και τις δύο ενσωματωμένες σ’ αυτόν. Η αναπόφευκτη διασύνδεση αυτών των δύο αντιθετικών πολιτισμικών παραγόντων δημιουργεί μια τρίτη κουλτούρα γνωστή ως υπερ-διαπολιτισμικότητα (Transculturalism). Αυτή η τρίτη κουλτούρα είναι υπεύθυνη για την επακόλουθη μείωση των πολιτιστικών αξιών.
Μπορούμε να συμπεράνουμε λογικά ότι η αποδόμηση των πολιτιστικών αξιών είναι ενδημική της παγκοσμιοποίησης και καθοριστικό χαρακτηριστικό της διαπολιτισμικής ανταλλαγής. Και, αν καιoι «αξίες» είναι το πιο σταθερό συστατικό μεταξύ αυτών των «πεποιθήσεων», «κανόνων», «εθίμων», «παραδόσεων», «νοητικών στοιχείων» και «κοινωνικο-οικονομικών συστημάτων» δεν μπορούν να αποφύγουν την αλλαγή ή τον μετασχηματισμό τους.
Από αυτό προκύπτει ότι όσο μεγαλύτερη είναι η ευκινησία της παγκοσμιοποίησης τόσο πιο γρήγορα γίνεται η αποδόμηση των «αξιών». Αυτή η τάση ενισχύεται περαιτέρω από την πολιτιστική εξέλιξη των νεοτέρων γενεών,των οποίων το ψυχογράφημα καταδεικνύει ότι αποκηρύττουν τις αξίες των παλαιοτέρων γενεών.
Το Μέλλον – Προσδοκίες
Μετά την ανωτέρω διάγνωση, δηλαδή της ιστορικής εξέλιξης και της τρέχουσας κατάστασης του κόσμου, μπορούμε να αρχίσουμε να αναπτύσσουμε ιδέες για λήψη διορθωτικών μέτρων προκειμένου να μετριάσουμε πιθανές απειλές. Η παραπάνω συζήτηση επισημαίνει τις ακόλουθες κρίσιμες λύσεις:
Ηγεσία
Η παγκόσμια ηγεσία μαστίζεται από έλλειψη ηγετών και από έναν παρανοημένο προσανατολισμό που προέρχεται από τοποθετήσεις που παραβλέπουν, κατά το μάλλον ή ήττον, δεοντολογικές θέσεις. Ο χαρακτήρας της ηγεσίας ορίζεται και περιγράφεται από τη σχέση μεταξύ του συγκεκριμένου ηγέτη και των ψηφοφόρων ή των εκλογέων.Έτσι, υπάρχει μια αμφίδρομη ροή αλληλεπίδρασης μεταξύ ψηφοφόρων/εκλογέων και εκλεγμένων ηγετών. Σε μια τέτοια σχέση οι εκλεγμένοι ηγέτες βρίσκονται αντιμέτωποι με τρεις επιλογές. Αυτές είναι: «εξυπηρέτηση του κοινού», «εξυπηρέτηση του προσωπικού συμφέροντος» ή «εστίαση και στις δύο». Δεδομένης της πολυπλοκότητος της παγκόσμιας διακυβέρνησης και των παραπάνω επιλογών η δυσκολία της ηγεσίας έχει αυξηθεί εκθετικά. Οι σημερινοί παγκόσμιοι ηγέτες είναι λιγότερο ικανοί να ανταποκριθούν στις προκλήσεις των παγκόσμιων υποθέσεων. Για παράδειγμα, η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει δείξει ανικανότητα στον χειρισμό παγκόσμιων υποθέσεων όπως εκείνων του Αφγανιστάν, του Ιράν, της Ουκρανίας, της Ρωσίας, της Κίνας και άλλων. Ο μυωπικός χειρισμός τέτοιων παγκόσμιων προκλήσεων από την κυβέρνηση Μπάιντεν είναι πιθανό να επηρεάσει περαιτέρω αρνητικά την ηγετική θέση της Αμερικής στις παγκόσμιες υποθέσεις. Η Σαουδική Αραβία και η Κίνα βρίσκονται σε συνομιλίες για τη χρήση των Κινεζικού νομίσματος Yuan (CNY) ή Renminbi (RMB) στις συναλλαγές πετρελαίου αντί για το δολάριο των ΗΠΑ. Η ανικανότητα των ΗΠΑ να υπερασπιστούν το νόμισμά τους ως το διεθνές αποθεματικό νόμισμα του κόσμου θα έχει καταστροφικές συνέπειες για την οικονομία των ΗΠΑ και θα προκαλέσει έναν άνευ προηγουμένου ανασχηματισμό της παγκόσμιας οικονομικής τάξης και των επί του παρόντος υπό συζήτηση ψηφιακού νομισματικού συστήματος.Η πρόσφατη κρίση στην Ουκρανία και ο πόλεμος που ακολούθησε άνοιξε ουσιαστικά το δρόμο για στενότερη συνεργασία Ρωσίας-Κίνας.
Νέο Πολιτικό Πλαίσιο
Μια ασαφής ή διφορούμενη παγκόσμια ηγεσία εν μέσω της τρέχουσας παγκόσμιας διακυβέρνησης, σε συνδυασμό με τις αρνητικές επιπτώσεις μιας καλπάζουσας παγκοσμιοποίησης, αναμένεται να δημιουργήσει ένα νέο πολιτικό πλαίσιο που θα μπορούσε να γίνει γνωστό ως Νέα Πολιτική Τάξη. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα μπορούσε να υλοποιηθεί σε έναν κόσμο που έχει χάσει την ηθική του πυξίδα και σε έναν κόσμο που ενδέχεται να συναντήσει πληθώρα συγκρούσεων. Αυτό το
«νέο» πολιτικό πλαίσιο,που πιθανόν να συμφωνηθεί από ένα συνεχώς αναπτυσσόμενο πολυαρχικό περιβάλλον, μπορεί να είναι ένα είδος «παγκόσμιας κυβέρνησης».
Μια παγκόσμια κυβέρνηση θα προσφέρει ομοιογενή διακυβέρνηση, αλλά είναι πιθανό να περιορίσει την ατομική πολιτική ελευθερία. Το ως άνω σχέδιο θα βοηθηθεί από μία έντονη προοδευτική τεχνολογία και ένα οικονομικό σύστημα που θα υιοθετούσε ένα κοινό ψηφιακό νόμισμα, με το σκεπτικό ότι ένα τέτοιο νόμισμα θα απέλειφε την διαφθορά της φοροδιαφυγής, της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες κλπ., ωστόσο θα επέτρεπε διαφοροποιημένη καταναλωτική συμπεριφορά στην αγορά όπως, λόγου χάριν, «επιλογές» και«προτιμήσεις». Αυτό το υποθετικό «Νέο» πολιτικό πλαίσιο δεν είναι πιθανό να θέσει τέλος στον εθνικισμό, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Μακροπροθέσμως, ωστόσο, η παγκοσμιοποίηση αναμένεται να ενταθεί και τελικά να ελαχιστοποιήσει ή και να καταργήσει τον εθνικισμό, που είναι προστατευτισμός του εθνικού αισθήματος.
Πολιτισμική Παράδοση – Το Τελευταίο Μέτωπο
Η εσχάτη πρόκληση και η τρομερή δυσμενής δύναμη εναντίον της παγκοσμιοποίησης είναι η «Πολιτισμική Παράδοση». Οι πολιτιστικές αξίες είναι ριζωμένες στο ψυχοκοινωνικό DNAτων ανθρώπων. Και, παρόλο που οι αξίες αλλάζουν σταδιακά και αργά, άλλες πολιτισμικές συνιστώσες όπως οι κανόνες, οι συνήθειες, οι τέχνες, τα σύμβολα κλπ. δεν αντιστέκονται στην αλλαγή όπως κάνουν οι αξίες.Ωστόσο, μία αλλαγή σε τέτοια πολιτιστικά στοιχεία μπορεί να συντείνει στην επίσπευση της αλλαγής των αξιών.Επιπροσθέτως, μεταξύ των αξιών αυτές που σχετίζονται με την «πίστη» αναμένεται ότι θα είναι οι τελευταίες που θα εξασθενίσουν. Επιπροσθέτως, ο ρυθμός αλλαγής αξιών θα επιταχυνθεί εφ’ όσον οι επικείμενες γενιές απολέσουν τον ζήλο τους για την Πίστη.Προκειμένου να τονίσουμε την απόλυτη βαρύτητα και συνέπεια του Πολιτισμού, μπορούμε να εξετάσουμε τη συμπεριφορά θεσμικών παραγόντων. Για παράδειγμα,οι διεθνείς επιχειρηματικοί οργανισμοί, όταν εισέρχονται σε μια ξένη αγορά, προσαρμόζουν την προσφορά προϊόντων τους προκειμένου να προσελκύσουν την τοπική αγορά και να επωφεληθούν από μία μεγαλύτερη διείσδυση σ’ αυτήν. Σε άλλες περιπτώσεις, οι εν λόγω οργανισμοί τυποποιούνται προϊόντα τους επειδή επιδιώκουν μεγίστη αποδοτικότητα ή το λιγότερο δυνατό κόστος υιοθετώντας νέες τεχνολογίες οι οποίες έχουν μεταμορφώσει την επικοινωνία φέρνοντας τους πολιτισμούς πιο κοντά ο ένας στον άλλον.Σε ένα δυαδικό περιβάλλον, στο οποίο ο εθνικισμός δεν κινδυνεύει, οι πολιτιστικές αξίες δεν απειλούνται με τον τρόπο που απειλούνται σε ένα παγκόσμιο πολυαρχικό περιβάλλον το οποίο εξ ορισμού προωθεί τη διαπολιτισμική ολοκλήρωση διευκολύνοντας τη διείσδυση αξιών που στο παρελθόν δεν μπορούσαν να διεισδύσουν. Το παγκόσμιο περιβάλλον ρυθμίζει αργά και διακριτικά τις πολιτισμικές διαφορές με αποτέλεσμα τη σχετική πολιτισμική ομογενοποίηση. Επιχειρηματικές οργανώσεις που λειτουργούν σε παγκόσμιο περιβάλλον γνωρίζουν τόσο το εθνικό όσο και το διακρατικό περιβάλλον.Μολονότι, η ομογενοποίηση είναι ασυμπτωτική αυξάνεται ολοένα και περισσότερο διαβρώνοντας την ετερογένεια των «επιλογών» και των «προτιμήσεων» των καταναλωτών. Η εν λόγω δραστηριότητα καταλήγει σε διαπολιτισμική διείσδυση και σταδιακή αποδόμηση παραδοσιακών αξιών.
Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στο Περιοδικό «Ενοριακή Ευλογία», του Ι. Ν. Αγ. Νικολάου Πευκακίων. (Έτος ΚΑ', Οκτώβριος 2022, Τεύχος 242, Σελίδα 384.)
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου