Ο τρόπος διακυβέρνησης της Ευρώπης

Ο τρόπος με τον οποίο "χαράσσεται" η Ευρωπαϊκή πολιτική αφήνει ορισμένες φορές άφωνους ακόμα και τους πιο φανατικούς υποστηρικτές της. Διάβαζα, λοιπόν, λεπτομέρειες και άγνωστες πτυχές σχετικά με την ευρωπαϊκή κρίση αλλά και όσα συνέβησαν από το 2009 μέχρι το 2012, μέσα από τα αποσπάσματα που παραθέτει ο Ελληνικός τύπος και αφορούν σε ένα αποκαλυπτικό βιβλίο που συνέγραψαν δύο ανταποκριτές στις Βρυξέλλες. Η Κέρστιν Γκάμελιν της «Süddeutsche Zeitung» και ο Ράιμουντ Λεβ της δημόσιας αυστριακής τηλεόρασης ORF με το βιβλίο «Ποιοι κινούν τα νήματα της Ευρώπης» αποκαλύπτουν, μεταξύ άλλων, την ελληνική περιπέτεια, την αλλαγή στάσης της Γερμανίας ως προς το ελληνικό ζήτημα, τα σενάρια για την έξοδο της χώρας από την Ευρωζώνη, τους θυελλώδεις διαλόγους στην G20 στις Κάνες και την παραίτηση του Γιώργου Παπανδρέου.

Σε ένα από τα αποσπάσματα του βιβλίου, που δημοσιεύει το «Έθνος της Κυριακής», γίνεται ειδική αναφορά στη Σύνοδο των G20 στις Κάνες και στο πως οδηγήθηκε στην παραίτηση ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου.  Οι συγγραφείς αναφέρονται και στο παρασκήνιο της αποχώρησης του από την πρωθυπουργία, δίνοντας δύο διαφορετικές εκδοχές.

Σύμφωνα με τη μία, η Μέρκελ δεν έχει καμιά σχέση, παρά το επεισόδιο στις Κάνες. «Το σωστό είναι ότι ο Παπανδρέου έπεσε όχι εξαιτίας της Μέρκελ, αλλά από εσωκομματικές ίντριγκες. Ένας από τους πρωταγωνιστές ήταν ο τότε υπουργός Οικονομικών, Ευάγγελος Βενιζέλος. ”Ο Παπανδρέου μαχαιρώθηκε από τον υπουργό Οικονομικών του” λέει υψηλόβαθμος Ευρωπαίος διπλωμάτης.

Σχετικά με το δημοψήφισμα, οι συγγραφείς αναφέρουν: «Ο Σαρκοζί φωνάζει μέσα στο Μέγαρο των Ηλυσίων και καλεί τον Παπανδρέου στις Κάνες. Ο Γάλλος πρόεδρος έχει νεύρα επειδή πρέπει να εγκαταλείψει τα σχέδια που είχε ως οικοδεσπότης της συνάντησης εξαιτίας του ελληνικού δράματος».

Ο Παπανδρέου εξηγεί την ιδέα του. Η Μέρκελ έχει ένα σχέδιο. «Ωραία, αφού θέλεις να ρωτήσεις τον λαό σου, ορίστε. Αλλά είμαστε όλοι στην ίδια βάρκα. Αφού θα κάνεις δημοψήφισμα, εμείς θα θέσουμε τις ερωτήσεις. Η ερώτηση θα είναι: Θέλετε να παραμείνετε στο ευρώ υπό τους όρους του προγράμματος προσαρμογής; Είναι ρίσκο αλλά στο τέλος όλοι συμφωνούν.

Στο αεροπλάνο της επιστροφής ο υπουργός Οικονομικών είχε μάλλον ήδη αποφασίσει να ρίξει τον Παπανδρέου και να ανέβει ο ίδιος στην ηγεσία της κυβέρνησης. Μόλις έφτασαν ο Βενιζέλος ανακοίνωσε χωρίς συνεννόηση με τον Παπανδρέου ότι το δημοψήφισμα ακυρώθηκε. Ο Παπανδρέου δεν έχει άλλη επιλογή παρά να παραιτηθεί».

Επίσης στο ιδιαίτερα ενδιαφέρον βιβλίο γίνεται αναφορά ανάμεσα σε άλλα στο πως αντιμετωπίζει η Μέρκελ τον Αντώνη Σαμαρά και τον Αλέξη Τσίπρα. Η μία εκ των συγγραφέων, Κέρστιν Γκάμελιν, τονίζει ότι η Μέρκελ είναι ικανοποιημένη από τη στάση του Σαμαρά, ο οποίος έχει υποσχεθεί να τηρήσει τις δεσμεύσεις αλλά και λόγω της συμμετοχής του στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα.

Για τον Τσίπρα, επισημαίνει ότι υπάρχει κόσμος στη Γερμανία που υποστηρίζει την άνοδο ενός νέου κόμματος στην εξουσία ενώ υπάρχουν και φωνές που υποστηρίζουν ότι για να διασφαλιστεί η πολιτική σταθερότητα θα πρέπει να παραμείνουν η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ.

Μεγαλύτερο ακόμα ενδιαφέρον στο ζήτημα που εξετάζουμε, δίνει το απόσπασμα που επιλέγει και παραθέτει το "Βήμα", σύμφωνα με το οποίο η Ελλάδα δεν βρίσκεται ελέω Θεού στην ευρωζώνη. Γι' αυτό αποφασίζουν και τα άλλα κράτη-μέλη του ευρωκλάμπ. Η παραμονή της χώρας στο κοινό νόμισμα κρεμόταν από μια λεπτή κλωστή. Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ακόνιζε ήδη το ψαλίδι για να την κόψει. Λίγο ακόμα και οι Έλληνες θα ξαναγύριζαν στη δραχμή.

Οι δύο κυριότεροι από αυτούς τους λόγους: το ενδεχόμενο της διάλυσης συνολικά της ευρωζώνης στην περίπτωση της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ, και δεύτερον, η απειλή των Κινέζων ηγετών, ότι αν οι Βρυξέλλες δεν βάλουν τάξη στα του οίκου τους κρατώντας την Ελλάδα στην ευρωζώνη, θα γυρίσουν κι αυτοί την πλάτη τους στην Ευρώπη και θα μετατρέψουν τα τρισεκατομμύρια ευρώ που κρατούσαν στα θησαυροφυλάκιά τους σε δολάρια. Είχε προηγηθεί ένα πολύμηνο θρίλερ, που παιζόταν σε όλο τον κόσμο, αλλά κυρίως στο Βερολίνο με αντίδικους τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών και την Μέρκελ. Ο πρώτος, ως νομικός, ήθελε καθαρούς κανόνες στην ευρωζώνη. «Οποιος τους τηρεί μένει, όποιος τους παραβιάζει βγαίνει» έλεγε υπονοώντας την Ελλάδα. 

Η δεύτερη, λιγότερο δογματική, συνυπολόγιζε και τις πιθανές αρνητικές συνέπειες της έξωσης. Σε κάθε περίπτωση δεν ήταν πεπεισμένη ούτε από το διαβόητο «πλάνο Β'» (για τις συνέπειες της εξόδου), που είχε ήδη επεξεργαστεί μια ντουζίνα ειδικών στο Βερολίνο, τη Φρανκφούρτη, τις Βρυξέλλες και την Ουάσιγκτον, ούτε και από τις ασαφείς εξηγήσεις που της έδιναν προφορικά οι σύμβουλοί της.

Οι δυο συγγραφείς παραθέτουν έναν αυθεντικό διάλογο, που ήταν χαρακτηριστικός για εκείνη την εποχή:

«Μέρκελ: Τι θα συμβεί, αν η Ελλάδα φύγει από το ευρώ;

Σύμβουλος: 24 ώρες αργότερα θα έχει φύγει και η Κύπρος.

Μέρκελ: Και μετά;

Σύμβουλος: Δεν το ξέρουμε με βεβαιότητα.

Μέρκελ: Και η Πορτογαλία;

Σύμβουλος: Δεν το ξέρουμε. Υστερα από μία εβδομάδα πιθανόν να αποχωρήσει και η Πορτογαλία.

Μέρκελ: Και μετά;

Σύμβουλος: Πιθανόν να ακολουθήσει και η Ιταλία. Πιθανόν όμως και όχι. Δεν μπορεί να ειπωθεί τίποτα με σιγουριά. Μπορούμε να προετοιμαστούμε, αλλά δεν μπορούμε να εκπονήσουμε ένα σίγουρο πλάνο.

Μέρκελ: Αν δεν ξέρω τι θα συμβεί με αυτό που κάνω, τότε δεν το κάνω καθόλου».

Αυτά και άλλα έκαναν την καγκελάριο να πει τον Οκτώβριο του ίδιου έτους το τελεσίδικο: «Δεν θα κάνουμε τίποτα, η Ελλάδα μένει». Και το ίδιο αναγκάστηκε να επαναλάβει δημόσια λίγες ημέρες αργότερα και ο κ. Σόιμπλε στη Σιγκαπούρη ενώπιον της χρηματιστικής ελίτ όλης της Ασίας σε ένα απαράμιλλο μείγμα γερμανικών και αγγλικών: «Χρεοκοπία (σ.σ.: στην Ελλάδα) δεν θα γίνει» (Bankrott will not happen).  

Όλα τα τσιτάτα, τονίζουν οι συγγραφείς, είναι αυθεντικά: προέρχονται από τις εκατοντάδες συνεντεύξεις που έκαναν με ειδήμονες (μεταξύ των οποίων και πρωθυπουργοί) υπό την προϋπόθεση βέβαια της απόλυτης εχεμύθειας. Αυτή η εχεμύθεια τους επέτρεψε να πλησιάσουν και τους «σέρπα», τους «ανιχνευτές» των πρωθυπουργών και καγκελαρίων για τις διασκέψεις κορυφής, και να πάρουν από αυτούς ανεκτίμητες πληροφορίες.

Εκείνο που κάνει όμως το βιβλίο τους μοναδικό είναι η πρόσβαση στα πρωτόκολλα των Antici, όπως ονομάζονται οι διπλωμάτες που κάθονται πίσω από τους αρχηγούς κρατών κατά τη διάρκεια των διασκέψεων και οι οποίοι εγκαταλείπουν κάθε 15 λεπτά της ώρας την αίθουσα (τη θέση τους παίρνουν άλλοι) για να υπαγορεύσουν αυτά που άκουσαν σε άλλους διπλωμάτες. Έτσι δημιουργούνται συνολικά 28 λίγο ή πολύ πανομοιότυπα πρωτόκολλα, όσα και οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τα οποία δεν είχε δει μέχρι πρότινος ποτέ δημοσιογράφου μάτι. Αλήθεια αδέλφια μου ακόμα πιστεύετε πως είμαστε ελεύθεροι;

Η Γκάμελιν και ο Λεβ με την αξιοποίηση των «κρυμμένων μυστικών και ντοκουμέντων» καταρρίπτουν έτσι πολλούς μύθους, όπως αυτόν που λέει ότι εκείνοι που εξανάγκασαν τον Γιώργο Παπανδρέου να παραιτηθεί (λόγω του δημοψηφίσματος για το ευρώ που προετοίμαζε) ήταν η κυρία Μέρκελ και ο γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί. Ο «δράστης», υποστηρίζουν, ήταν ο Ευάγγελος Βενιζέλος. «Ο Παπανδρέου μαχαιρώθηκε από τον έλληνα υπουργό Οικονομικών» είχε συμπληρώσει τότε ανώτατος διπλωμάτης των Βρυξελλών.

Η επικέντρωση στους «υποκινητές της Ευρώπης» έχει βέβαια και τις αδυναμίες της. Οι δύο συγγραφείς παραγνωρίζουν, για παράδειγμα, το γεγονός ότι ο κ. Παπανδρέου έθεσε θέμα δημοψηφίσματος μόνο από τη στιγμή που κινδύνευε να χάσει την πλειοψηφία στη Βουλή και στην κοινοβουλευτική του ομάδα.

Όμως τέτοιες ελλείψεις αποτελούν απλές παρωνυχίδες σε ένα βιβλίο που καταγράφει «εκ των ένδον» αλλά και με πολύ κριτικό τρόπο τη μεθοδολογία εκείνων «που κινούν τα νήματα» στην Ευρώπη την εποχή της κρίσης.

«Καχύποπτοι με Παπανδρέου, προτίμησαν Σαμαρά αντί Τσίπρα»

Μιλήσατε με πάνω από 100 ευρωπαίους πολιτικούς. Πώς καταφέρατε να τους κάνετε να σας ανοίξουν τα στόματά τους;

Κέρστιν Γκάμελιν: Είχαν μια εμφανή ανάγκη να εξηγήσουν στους απλούς πολίτες τα βαθύτερα κίνητρα της πολιτικής τους. Κι αυτό μπορούσαν να το κάνουν μόνο υπό τον πέπλο της μυστικότητας.

Προσπάθησαν κάποιοι να σας παραπλανήσουν;

Κ. Γκ.: Όχι λίγοι. Διατηρήσαμε όμως μια σωστή εικόνα διασταυρώνοντας τις δηλώσεις τους με άλλα στοιχεία.

Πώς ήταν η αρχική εικόνα για την κρίση στην Ελλάδα;

Ράιμουντ Λεβ: Εντελώς ασαφής. Ένα μέλος της Επιτροπής έλεγε ότι το 2010 ο Ολι Ρεν εκτιμούσε πως η χώρα δεν θα χρειαστεί περισσότερα από 10 δισεκατομμύρια ευρώ.

Ποιος κέρδισε από την κρίση του ευρώ;

Κ. Γκ.: Βασικά η Γερμανία, η οποία όχι μόνο σταθεροποίησε την οικονομική της υπεροχή στην Ευρώπη, αλλά κέρδισε και δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ από τις διαφορές στα επιτόκια.

Πώς έβλεπαν οι Ευρωπαίοι εταίροι τους Έλληνες πολιτικούς;

Ρ. Λ.: Κατ' αρχάς είχαν δώσει μια τεράστια προκαταβολή εμπιστοσύνης στον Παπανδρέου. Ύστερα από λίγους μήνες ανακάλυψαν όμως ότι δεν κρατούσε ποτέ τις υποσχέσεις του. Το αποτέλεσμα ήταν μια ισχυρή καχυποψία, που στράφηκε εναντίον ολόκληρου του πολιτικού κατεστημένου στην Ελλάδα.

Και ο Σαμαράς;

Ρ. Λ.: Μπροστά στο δίλημμα, Σαμαράς ή Τσίπρας, οι Ευρωπαίοι προτίμησαν τον Σαμαρά.

Ως το μικρότερο κακό;

Ρ. Λ.: Εν μέρει ναι. Ο Σαμαράς κατόρθωσε πάντως να φέρει κάποια σταθερότητα στην πολιτική ζωή κάτω από δύσκολες συνθήκες.

Θα δεχθεί το Βερολίνο να διαπραγματευτεί με τον Τσίπρα, σε περίπτωση που γίνει πρωθυπουργός;

Ρ. Λ.: Βασικά ναι. Αυτό θα εξαρτηθεί όμως και από τις απαιτήσεις του Τσίπρα. Το ερώτημα είναι αν ο Τσίπρας μπορεί να φανταστεί ότι οι απαιτήσεις του πρέπει να γίνουν αποδεκτές και από τους ψηφοφόρους της Μέρκελ. Οι θέσεις που θα πάρει στις ευρωεκλογές θα αποτελέσουν σοβαρό τεστ γι' αυτό.

Εχει κλείσει οριστικά το θέμα του grexit;

Κ. Γκ.: Νομίζω ναι - προσωρινά τουλάχιστον.