Κριμαία: Μήλο της έριδος μεταξύ Δύσης και Ρωσίας.

Η γεωπολιτική σημασία της χερσονήσου στον νότο της Ουκρανίας, για χάρη της οποίας στήνεται νέο ψυχροπολεμικό σκηνικό μεταξύ Δύσης και Ρωσίας.

της Μαργαρίτας Βεργολιά

Η θέση της στον χάρτη μαρτυρεί και τη γεωστρατηγική θέση της, αλλά και τη «φυγόκεντρη» τάση της για απόσχιση ή αυτονομία. Η Κριμαία προεξέχει στη Μαύρη Θάλασσα. Δείχνει να κρέμεται «από μία κλωστή» στον νότο της Ουκρανίας. Και στα ανατολικά, είναι σαν να ακουμπά πάνω στη Ρωσία…

Στον ρου της ιστορίας, από τα εδάφη της έχουν περάσει σχεδόν όλα τα έθνη και οι φυλές: Σκύθες, Δωριείς, Ίωνες, Γότθοι, Ούνοι, Βούλγαροι, Χαζάροι, τουρκόφωνοι Τατάροι, Σοβιετικοί. Στο μεσοδιάστημα, η περιοχή πέρασε από «40 κύματα» και πολλαπλάσιους πολέμους.

Ο Κριμαϊκός Πόλεμος (1853-56) κατάστρεψε μεγάλο τμήμα της οικονομικής και κοινωνικής υποδομής της. Στη διάρκεια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου, το γερμανικό Γ' Ράιχ την αιματοκύλησε, με τη συνεργασία των Τατάρων, που αργότερα τιμωρήθηκαν γι' αυτή τη συνεργασία με εξορία στη Σιβηρία και στην Κεντρική Ασία, κατ' εντολήν του Στάλιν.

Το 1954, σε μία κίνηση «συντροφικής» αβρότητας, ο Νικήτα Χρουστσόφ την έκανε «δώρο» στη σοβιετική τότε Ουκρανία. Με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, έγινε τμήμα της ανεξάρτητης Ουκρανίας. Όμως, η έντονη επικράτηση του ρωσικού στοιχείου δημιουργούσε ασφυκτικές εθνοτικές πιέσεις. Κι έτσι, έπειτα από δημοψηφίσματα, διαβουλεύσεις και λεπτούς συμβιβασμούς, η Κριμαία απέκτησε καθεστώς ημιαυτονομίας, εντός των ουκρανικών συνόρων.

Η δε Σεβαστούπολη -η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χερσονήσου- απέκτησε ειδικό status, συνεχίζοντας έτσι να «φιλοξενεί» τη βάση του πάλαι ποτέ σοβιετικού, μετέπειτα ρωσικού Στόλου της Μαύρης Θάλασσας. Η εκεί παρουσία του μετρά ήδη 230 χρόνια, που μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ συνεχίστηκε μέσα από μισθώσεις του ναυστάθμου. Το πιο πρόσφατο «συμβόλαιο» με το Κίεβο υπεγράφη το 2010 κι έχει ημερομηνία λήξης το μακρινό 2042!

«Για τη Μόσχα, τα όσα διαδραματίζονται σήμερα στην Ουκρανία και στην Κριμαία αντιστοιχούν με… υπαρξιακή κρίση», λέει στο NPR ο Αντράνικ Μιγκρανιάν, πολιτικός αναλυτής και διευθυντής του Ινστιτούτου Δημοκρατίας και Συνεργασίας στη Νέα Υόρκη.

Ζητούμενο είναι σαφώς η διατήρηση της ναυτικής βάσης στη Σεβαστούπολη, η στρατηγική σημασία της οποίας αναβαθμίστηκε εσχάτως. Τόσο λόγω των δυσκολιών στη ναυτική βάση που το Κρεμλίνο χτίζει ως εναλλακτική στο ρωσικό λιμάνι του Νοβοροσίσκ, επίσης στη Μαύρη Θάλασσα. Όσο και ένεκα του συριακού εμφυλίου, που θέτει πια υπό αμφισβήτηση το μέλλον της ρωσικής ναυτικής βάσης στο λιμάνι της Ταρτούς: τη μοναδική σήμερα διέξοδο της Μόσχας στην ανατολική Μεσόγειο.

Ωστόσο, η ναυτική βάση στη Σεβαστούπολη δεν είναι ο μόνος λόγος. «Η Ουκρανία αποδεικνύεται ο πιο αδύναμος "κρίκος" στη μετασοβιετική "αλυσίδα" και θα πρέπει πάντα να έχουμε κατά νου ότι είναι πιθανόν να γίνουν ανάλογες εξεγέρσεις και σε άλλες χώρες της ευρύτερης περιοχής», έγραφε τις προάλλες στην γερμανική εφημερίδα Süddeutsche Zeitung η Λίλια Σεβτσόβα, συνεργάτιδα στο ρωσικό τμήμα του αμερικανικού think tank «Carnegie Endowment for International Peace».

Κι ενόσω «η Ουκρανία υιοθετεί μία πιο φιλοευρωπαϊκή στάση, η Ουάσιγκτον», γράφει η επιθεώρηση γεωστρατηγικών αναλύσεων Stratfor, «απηύθυνε ήδη πρόσκληση στη Γεωργία και στη Μολδαβία -δύο στρατηγικά κράτη για τη ρωσική ασφάλεια- να συζητήσουν την προοπτική ενίσχυσης των σχέσεών τους με τις ΗΠΑ, την ΕΕ και το ΝΑΤΟ».

«Σε απάντηση», συνεχίζει η αμερικανική πολιτική επιθεώρηση, «η Ρωσία υπενθυμίζει εμφατικά στον κόσμο ότι οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να αναμετρηθούν μαζί της στο στρατιωτικό πεδίο, αλλά σε πολιτικό και ίσως και σε οικονομικό επίπεδο». Όχι τυχαία, μάλιστα, στις σημερινές ρωσικές εφημερίδες κυριαρχούν οι χθεσινές ανακοινώσεις του Ρώσου υπουργού Άμυνας, Σεργκέι Σοϊγκού, ότι η Μόσχα αποφάσισε εκτεταμένη διεύρυνση της στρατιωτικής της παρουσίας σε ολόκληρο τον κόσμο!

Γι' αυτόν τον λόγο, ανέφερε, οι ρωσικές αρχές βρίσκονται σε διαπραγματεύσεις με χώρες όπως οι Αλγερία, Κύπρος, Νικαράγουα, Βενεζουέλα, Κούβα, Σεϋχέλλες, Βιετνάμ και Σιγκαπούρη, για την παροχή διευκολύνσεων. «Είμαστε κοντά σε συμφωνία για την απόκτηση βάσεων ανεφοδιασμού», ανέφερε ο Σοϊγκού.

Αυτό, δε, συμπληρωματικά στη στρατιωτική παρουσία που έχει σήμερα η Ρωσία εκτός των αχανών συνόρων της -με τη διατήρηση βάσεων στην Αρμενία, στην Αμπχαζία, στη Λευκορωσία, στο Καζαχστάν, στην Κιργιζία, στη Συρία, στο Τατζικιστάν, στην Ουκρανία και στη Νότιο Οσετία- αλλά και στα σχέδια του Βλαντιμίρ Πούτιν για τη δημιουργία της Ευρασιατικής Ένωσης, ως αντίβαρο στην ενωμένη Ευρώπη.

«Πρόκειται για μία σαφή προειδοποίηση των Ρώσων», παρατηρεί το Stratfor. «Το μήνυμα είναι ότι θα αρχίσουν να εμπλέκονται και σε άλλες περιοχές, εκτός της γεωγραφικής περιφέρειάς τους. Κι αυτές θα αφορούν κυρίως σε περιοχές όπου έχουν επιρροή οι ΗΠΑ». Με απλά λόγια, η Ρωσία διαμηνύει ότι «εάν η Δύση συνεχίσει να μπαίνει στα "χωράφια" της, τότε κι αυτή επιφυλάσσεται να απαντήσει στα ίσια»!