Ο ορισμός του ηγέτη (2)

Δυστυχώς αμέλησα για έναν ολόκληρο χρόνο την δέσμευσή μου, παρασυρόμενος από την καθημερινότητα, την επικαιρότητα και τις τρέχουσες εξελίξεις. Μέσα στην δίνη της μηχανικής ζωής, που ζούμε στην εποχή μας, στιγμιαία λησμόνησα πως η λύση στα προβλήματά μας έχει ήδη δοθεί και οι απαντήσεις στα ερωτήματα, που μας βασανίζουν έχουν αποκαλυφθεί εδώ και πολλούς αιώνες.

Ο σήμερα (21/5) εορταζόμενος Μέγας Κωνσταντίνος φρόντισε να μην μείνει κανένα πολιτικό ζήτημα σε εκκρεμότητα και άλυτο κανένα πρόβλημα, που αφορά στην σωστή διακυβέρνηση των ανθρώπων. Μαζί του δεν μπορεί να συγκριθεί κανείς βασιλεύς, κανένας πολιτικός, κανένας αρχηγός κράτους ή αυτοκράτορας. Αυτός μόνος οριοθέτησε το τι σημαίνει ΗΓΕΤΗΣ και όλοι οι άλλοι, απλά ακολούθησαν τα ίχνη και το παράδειγμά του.

Ο βιογράφος του, Ευσέβιος Καισαρείας, σημειώνει χαρακτηριστικά συγκρίνοντας τον Μεγάλο Κωνσταντίνο με τον περιβόητο βασιλέα των Περσών Κύρο, αλλά και με τον Μεγάλο Αλέξανδρο των Μακεδόνων Ελλήνων, που θεωρούντο οι κορυφαίοι παγκόσμιοι ηγέτες: «Περσῶν μὲν δὴ Κῦρον παλαιὸς ἀνυμνεῖ λόγος περιφανῆ ἀποφανθῆναι τῶν πώποτε. Ἀλλ’ ἐπεὶ μὴ ταῦτα τέλος δ’ ἐχρῆν μακροῦ βίου σκοπεῖν, φασὶν αὐτὸν οὐκ αἴσιον αἰσχρὸν δὲ καὶ ἐπονείδιστον ὑπὸ γυναικὸς θάνατον ὑποστῆναι. Μακεδόνων δ’ Ἀλέξανδρον Ἑλλήνων ᾄδουσι παῖδες μυρία μὲν παντοίων ἐθνῶν γένη καταστρέψασθαι, θᾶττον δ’ ἢ συντελέσαι εἰς ἄνδρας ὠκύμορον ἀποβῆναι, κώμοις ἀποληφθέντα καὶ μέθαις. Δύο μὲν οὗτος πρὸς τοῖς τριάκοντα τὴν πᾶσαν ζωὴν ἐνιαυτοῖς ἐπλήρου, τούτων δὲ τὴν τρίτην αὖ πλέον ὁ τῆς βασιλείας περιώριζε χρόνος, ἐχώρει δὲ δι’ αἱμάτων ἀνὴρ σκηπτοῦ δίκην, ἀφειδῶς ἔθνη καὶ πόλεις ὅλας ἡβηδὸν ἐξανδραποδιζόμενος. Ἄρτι δὲ μικρὸν ἀνθούσης αὐτῷ τῆς ὥρας καὶ τὰ παιδικὰ πενθοῦντι δεινῶς τὸ χρεὼν ἐπιστὰν ἄτεκνον ἄρριζον ἀνέστιον ἐπ’ ἀλλοδαπῆς καὶ πολεμίας αὐτόν, ὡς ἂν μὴ εἰς μακρὸν λυμαίνοιτο τὸ θνητὸν γένος, ἠφάνιζεν. Αὐτίκα δ’ ἡ βασιλεία κατετέμνετο, τῶν θεραπόντων ἑκάστου μοῖράν τινα παρασπῶντος καὶ διαρπάζοντος ἑαυτῷ. Ἀλλ’ ὁ μὲν ἐπὶ τοιούτοις ἀνυμνεῖται χοροῖς».

Δηλαδή «η παλαιά ιστορία ανυμνεί τον Κύρον των Περσών ως τον περιφανέστερον έως τότε βασιλέα. Δεν πρέπει όμως να υπολογίζωμεν αυτά αλλά το τέλος του βίου· λέγουν λοιπόν ότι δεν είχεν αίσιον θάνατον, αλλά αισχρόν και επονείδιστον, προκληθέντα από γυναίκα. Δια τον Αλέξανδρον δε των Μακεδόνων οι Έλληνες διηγούνται ότι κατέστρεψε πλήθος παντοειδών εθνών. Απέθανεν όμως γρήγορα, πριν φθάση εις ώριμον ηλικίαν, καταβληθείς από τας ευωχίας και την μέθην. Όλη η ζωή του διήρκεσε τριάντα δύο έτη, η δε περίοδος της βασιλείας του δεν εκάλυψεν περισσότερο από το εν τρίτον του χρόνου τούτου. Επροχώρει ο ανήρ αυτός δι' αιμάτων ως κεραυνός, εξανδραποδίζων αλύπητα έθνη και πόλεις ολοκλήρους, νέους και ηλικιωμένους. Μόλις δε έφθασεν εις ωριμότητα και ήρχισε να πενθή δια την απώλειαν των παιδικών απολαύσεων, τον ηφάνισεν ο θάνατος άτεκνον, άρριζον, ανέστιον, εις ξένην και εχθρικήν χώραν, δια να μη λυμαίνεται επί μακρόν το ανθρώπινον γένος. Αμέσως δε η επικράτεια κατετέμνετο, καθώς έκαστος των αξιωματούχων απέσπα και ήρπαζε δι' αυτόν ένα τμήμα. Δια τοιούτα επιτεύγματα ανυμνείται αυτός».

Η έντονη αντιπαράθεση, που επιχειρεί ο Ευσέβιος δείχνει την μεγάλη διαφορά στο ήθος των τριών βασιλέων. Σίγουρα, όμως, το τέλος κάθε ανθρώπου είναι ενδεικτικό της ζωής του και επισφράγισμα της πορείας του. Ο Κύρος σύμφωνα με τον Διόδωρο (3, 11) σταυρώθηκε από την βασίλισσα των Σκυθών, ενώ κατά τον Ηρόδοτο (1, 205-214) σκοτώθηκε σε μάχη και η Τόμυρις -η θρυλική βασίλισσα των Μασσαγετών- έβαλε το κεφάλι του σε ένα σάκο με αίμα. Ο Ξενοφών (Κύρου παιδεία 8, 7) ισχυρίζεται πως πέθανε ειρηνικά, αλλά μάλλον δεν είναι αληθινή η μαρτυρία του. Σε ότι αφορά στον Αλέξανδρο, πέθανε από ελώδη πυρετό, που ενδεχομένως να επιδεινώθηκε από την ροπή του στην υπερβολική κατανάλωση κρασιού.

Αντίθετα ο Μέγας Κωνσταντίνος, όπως αναφέρει ο Ευσέβιος, «ἐβασίλευσε μὲν εὐσεβῶς ὑπὲρ τὰ τριάκοντα ἔτη μοναρχήσας, ἔζησε δὲ ὑπὲρ τὰ ἑξήκοντα» αφήνοντας πίσω του έναν αμύθητο πλούτο ήθους και έργου αλλά και ένα δυσαναπλήρωτο κενό...